BALAST
Deşarj lambaları negatif direnç karakteristiğindedir ve bu nedenle bir akım sınırlayıcıyla birlikte kullanılmaları gerekmektedir. Endüktans, kapasite veya direnç yardımıyla deşarj lambalarının akımını sınırlamaya veya ayarlamaya yarayan, lamba ile
Şebeke arasına bağlanan araca balast denir. balastlar sadece direnç, endüktans veya kapasite elemanlarından herhangi birinden üretilebileceği gibi bu elemanların birkaçını ve transformatör, flicker önleyici, soğuk ateşleyici, parazit hafifletici vb yardımcı elemanların birçoğunu içinde barındıran yapıda da olabilir.
İyi bir balast aşağıdaki özelliklerde olmalıdır:
Üzerinde yüksek güç kaybı olmamalıdır.
Lambanın tam güçte yanmasını sağlamalıdır.
Gürültü yapmamalıdır.
Radyo parazitlerine yol açmamalıdır.
Akımın dalga şeklinde bozukluğa yol açmamalıdır.
Lambayı kolay tutuşturacak yapıda olmalıdır.
Uzun ömürlü olmalıdır.
Fazla ısınmamalıdır.
Balast kayıpları sistem verimliliğini etkileyen önemli faktörlerden biridir. Floresan lambalarla kullanılan balastlar CELMA tarafından bir enerji sınıflandırmasına tabii tutulmuştur. Buna göre;
A1
Dimmerlenebilir elektronik balast
A2
Düşük kayıplı elektronik balast
A3
Standart elektronik balast
B1
Ekstra düşük kayıplı manyetik balast
B2
Düşük kayıplı manyetik balast
C
Normal kayıplı manyetik balast
D
Yüksek kayıplı manyetik balast
İGNİTÖR (ATEŞLEYİCİ)
Eloktrotlarda herhangi bir ön ısıtmaya gerek duyulmadan, deşarj lambalarında ateşlemeye yönelik gerilimsel atlama sağlayan aygıtlar ateşleyici olarak tanımlanır. Metalik halojenürlü lambalar ve sodyum buharlı lambalarda deşarjın başlaması için gerekli olan gerilim değeri şebeke geriliminden daha yüksek olduğu için (700 – 5.000 V) bu lambalar ateşleyicilerle birlikte kullanılır. Ateşleyicinin görevi, lambanın ateşlenmesi için gerekli olan yüksek gerilim değerini sağlamaktır. Ateşleyici, lambanın ateşlenmesinin sağlanmasından hemen sonra devre dışı kalmalıdır. Bunun sağlanması için lamba uçlarındaki gerilim kontrolü, lamba akımı veya zaman fonksiyonu gibi özelliklerden faydalanılır. Ateşleme ardından devre dışında kalmayan ateşleyici lamba ömrünün kısalmasında neden olur.
Yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalar ile metalik halojenürlü lambalar çalışmak için 700 – 5.000 V arasında bir ateşleme gerilimine ihtiyaç duyarlar. Lamba için kullanılacak ateşleyici tercihinde lamba gücü ve tipi belirleyici özelliklerdir. Ateşleyiciler 190 V’luk şebeke gerilimine kadar ateşlemeyi garanti eder. Seri, paralel ve yarı paralel olmak üzere üç tip ignitör vardır. Bunlardan en çok tercih edilen seri ignitördür.
KONDANSATÖR
Deşarj lambaları, birlikte kullanıldıkları yardımcı ekipmanlarla birlikte şebekeden aktif güçle birlikte reaktif güç de çekerler. Kullanılan balastların endüktif karakterde olmaları nedeniyle, çekilen endüktif reaktif gücün kompanze edilmesi gerekir. Kompanzasyonda, her farklı lamba tipi için farklı kapasite değerine sahip kondansatör kullanılır.
Bir kondansatör temel olarak, iki iletken plaka arasına bir yalıtkan konulması ile elde edilir. Yalıtkan olarak hava, mika, kağıt, yağ ve cam benzeri malzemeler kullanılır. Kapasite değeri iletken plakanın yüzeyi ve dielektrik sabiti ile doğru, plakalar arası uzaklıkla ters orantılıdır ve elektrik yükünü depolama miktarını ifade eder.
Bir kondansatör şarj edilip devreden ayrılırsa zamanla plakalar arasında yavaş yavaş ve kendiliğinden bir deşarj olabilir. Böyle bir durumda plakalar arasındaki dielektrik malzemenin bozulması söz konusudur. Bu durumu önlemek için plakalar arasına bir ‘deşarj direnci’ bağlanarak, kondansatörün bu direnç üzerinden deşarj olması sağlanır.
Kaynakca: PELSAN
