Hakan ÖZYİĞİT
Üye
LEHİM HAVYALARI
Havyalar pek çok tipte yapılıyorlar. Bunlardan bir kaçı, kalem havya, tabanca havya, vakumlu havya ve sıcak havalı havya olarak sayılabilir. Teknolojinin gelişimine paralel olarak fırın tipi havyalar, Yüksek frekansla çalışan havyalar vb. sanayide kullanılmakta. Bizim gibi teknolojiyi sadece yetişebildiği kadar takip eden ve yarı profesyonel tamirat yapmaktan öteye gidemeyenler için havyanın kaç watt olduğu ve uç yapısı temel kıstas olarak karşımıza çıkıyor.
Çok kalın bir parça üzerine lehim yapacaksanız 250 wattlık bir tabanca havya işinizi görebilir. Ancak cep telefonu gibi minyatür bir devre üzerinde oynayacaksanız size 1 mm den daha ince sivri ucu olan bir kalem havya gerekebilir. Piyasada pek çok marka ve tasarım olmasına karşın ortak mantık kalem havya için bir rezistansın elektrik enerjisi ile ısınması ve ısınan rezistansa bağlı olan üzeri alaşım kaplanmış bakır bir ucun bu ısıyı dışarıya vermesi prensibiyken, tabanca havyada 220 voltluk bir transformatörün sekonderine çok kalın telli dört beş tur bakır tel sararak havya dışında bu çıkışı daha ince bir bakır tel ile kısa devre ederek bu telin ısınması tekniği kullanılıyor. Sıcak hava havyalarda bir fan motoru önüne konulan güçlü rezistansa hava üfleyerek 270 ila 450 derece arasında sıcak hava çıkışı sağlanırken, vakumlu havyada kalem havyanın ucunun ortası delik ve havya içinde bir vakum motoru bu uca içten bağlı. Havyayla malzemeyi ısıtırken önce biraz yeni lehim vererek eski lehimin kalay seviyesini arttırarak akışkanlık kazandırıyor ve daha sonra yeterince ısınan lehimi, havyanın vakum düğmesine basarak uç arkasındaki hazneye emdiriyoruz. Vakumlu havyada her bir lehim çekme işleminden önce eski lehimim üzerine yeni lehim vermek zorundasınız. Aksi halde eski lehimin kristalleşmesinden dolayı havya ucunun incecik emme deliği tıkanır ve uç kullanılamaz hale gelir. Profesyonel lehim yapmak istiyorsanız, en azından termik ısı ayarlı 1 mm den 5 mm ye kadar farklı çaplarda ucu değiştirilebilen ve düşük gerilim ( örneğin 24 voltluk ) rezistans kullanan bir kalem havya kullanmalısınız. Düşük gerilimin avantajı, havya rezistansında çapı daha kalın ve kısa boylu krom nikel tel kullanmasından dolayı hem çabuk ısınır ve ısıyı sabit tutmak için gerekli ısınma soğuma aralığı az olacağından ısı oynaması çok küçük değerlerde olur. Böylece 220 voltla çalışan rezistanslar gibi nar gibi kızararak lehimi ve havya ucunu bozmadığı gibi devreyi aşırı ısıtarak zarar da vermez. Ayrıca havya ucu aşırı ısınmayıp 270 derece civarında sabit kaldığından ucun kaplaması bozulmayarak her an lehim yapmaya hazır durumda bekler. Ben yaklaşık olarak 20 yıldan bu yana WELLER WTCP 50 kalem havya kullanıyorum.
WELLER WTCP 50 iki parçadan oluşuyor. 220 volt Şebeke gerilimini 24 volta düşüren 50 wattlık elektrik transformatörünün bulunduğu ana kutu ve bu kutuya bir fişle takılan kalem havya kısmı.
Kalem havya kısmı 6 parçadan oluşuyor. Kalem havya kablosu, tutma sapı, havya rezistansı, rezistansa takılan manyetik termik kontak kısmı, kalem havya ucu ve havya ucunu tutan vidalı kovan.
Kalem havyanın çalışma mantığı oldukça basit. Termik kontaktan çıkan ince bir metal çubuk ve bu çubuğun ucunda küçük bir mıknatıs var. Havya rezistansının ortası boylu boyuna delik. Rezistansın ortasından termik kontağın çubuğu geçiyor. Havya ucunun rezistansa takılan tarafında demirden bir şapka var. Ve havya soğukken termik kontağın ucundaki mıknatıs havya ucundaki şapkaya yapışıyor. Bu durumda kontağın iki tarafı birbirine değerek rezistansa 24 voltu geçiriyor. Rezistans 270 derece ısıya ulaştığında ısınan mıknatıs, mıknatıslı özelliğini kaybederek termik kontağın çubuğunu bir mm kadar geri bırakıyor. Çubuk geriye geldiğinde kontağı ayırıyor ve rezistansın elektriğini kesiyor. Havya ucu soğumaya başlıyor. Havya ucu ısısı 240 dereceye düştüğünde mıknatıs soğuyarak yeniden manyetikleşmeye başlıyor ve havya ucundaki demir şapkaya yapışarak kontağı kapatıyor. Sonuçta havya ucu sürekli 240 derece ile 270 derece aralığında kalıyor. Zaten hayvayı kullandığınız sürece ucun ısısı 260 dereceyi geçmediğinden termik kontak açmıyor ve kontak açsa bile birkaç saniye sonra hemen devreye giriyor.
Lehim yaparken pertinaks üzerindeki baskı devrenin katman sayısı ve o lehimin yapılacağı noktaya muhtemelen delik çivilerle bağlı diğer katmanlardaki bakır yolların toplam alanını bilmemiz bizi havya seçiminde bir adım öne geçirerek zaman kazanmamızı ve devreye zarar vermeden gerekli operasyonu yapmamızı sağlayabilir. Bu tip çok katlı devrelerde lehim yaparken elinizde uçları değiştirilebilen bir kalem havya olması ve 1, 2, 3, 4 gibi değişik kalınlıklarda uçlara sahip olmanız işi tam ve temiz yapmanız açısından önem arzeder.
Eskiden %60 kalay ve %40 kurşun içeren 5 kanallı pasta emdirilmiş lehimler kullanırdık. Günümüzde bu lehimlerin içinde 5 kanallı korozif pasta olan tipleri üretiliyor. Korozif pasta lehim pastasından daha kaliteli ve temiz lehim yapmanızı sağlıyor. Bu gün için bu lehimlerin, içinde %06 oranında gümüş barındıran pahalı tipleri de üretilmekte. Özellikle işlemci bacakları gibi yüzey montaj smd entegrelerin lehimlenmesinde karşılaşılan, lehimin dağılmasını önlemek ve baskı devre katlarını birleştiren çok minik çivi deliklerine lehimin akmasını sağlamak için üretilen bu özel lehimler daha temiz ve kaliteli lehim yapmanıza olanak tanıyor. Özellikle tıbbi cihaz ve telefon, bilgisayar, tablet gibi yüksek teknolojik cihazların yüzey montaj elektronik lehimlenmesinde kullanılmaya başlayan bu pahalı lehimleri piyasada bulmak biraz zor olsa da imkansız değil.
Baskı devrenin röntgenini veya xray görüntüsünü çekmek bir çözüm olarak size sunacağım özel bir teklif. Röntgen veya xray cihazının gücü ve kalitesinin yanında çeken uzmanın tecrübesine ve kendini geliştirmiş olmasına bağlı olarak kilovolt, Mas ve Kvp ayarlarıyla istediğiniz nete yakın görüntüyü elde edebilirsiniz. Böylece plakanın kaç katman olduğu, her bir katmandaki yolların tahmini yerleri , kartta kırık varsa kırığın tam olarak nereleri kapsadığı ve özellikle katman arasında aşırı akım sonucu patlayan bir yol varsa veya ısıdan dolayı karbonlaşarak iletken olan bir bölge oluşmuşsa bunları tespit etme şansınız olabilir. Aslında bu yöntem profesyonel laboratuvarlarda yıllardır uygulanmakta. Üzeri sert bir kaplamayla doldurulmuş ve içi görünmeyen elektronik develerin içini görmek için de xray ve röntgen çekimlerini önerebilirim. Bu sayede arıza olabilecek bölgeyi belirleyerek o bölgeyi solüsyona daldırarak temizleyip daha az bir zaman harcayarak tamirinizi yapabileceksiniz. Solüsyon demişken, bu tip dolgu maddelerini çözen solüsyonlar hazırlanabiliyor. Önce dolgu malzemesini bu işlerle uğraşan özel kimya laboratuvarlarında analiz ettiriyor ve bu maddeyi çözebilecek sıvı solüsyonu hazırlatabiliyorsunuz. Tabi ki yapacağınız masrafın işinizi göreceğinin bir garantisi yok. Onarım yapılan devre çalışmayabilir ve analiz ile kimyasalın maliyeti oldukça yüksek çıkabilir.
Weller WTCP 50 Marka havyanın parçalarının görsellerini ekledim.
Havyalar pek çok tipte yapılıyorlar. Bunlardan bir kaçı, kalem havya, tabanca havya, vakumlu havya ve sıcak havalı havya olarak sayılabilir. Teknolojinin gelişimine paralel olarak fırın tipi havyalar, Yüksek frekansla çalışan havyalar vb. sanayide kullanılmakta. Bizim gibi teknolojiyi sadece yetişebildiği kadar takip eden ve yarı profesyonel tamirat yapmaktan öteye gidemeyenler için havyanın kaç watt olduğu ve uç yapısı temel kıstas olarak karşımıza çıkıyor.
Çok kalın bir parça üzerine lehim yapacaksanız 250 wattlık bir tabanca havya işinizi görebilir. Ancak cep telefonu gibi minyatür bir devre üzerinde oynayacaksanız size 1 mm den daha ince sivri ucu olan bir kalem havya gerekebilir. Piyasada pek çok marka ve tasarım olmasına karşın ortak mantık kalem havya için bir rezistansın elektrik enerjisi ile ısınması ve ısınan rezistansa bağlı olan üzeri alaşım kaplanmış bakır bir ucun bu ısıyı dışarıya vermesi prensibiyken, tabanca havyada 220 voltluk bir transformatörün sekonderine çok kalın telli dört beş tur bakır tel sararak havya dışında bu çıkışı daha ince bir bakır tel ile kısa devre ederek bu telin ısınması tekniği kullanılıyor. Sıcak hava havyalarda bir fan motoru önüne konulan güçlü rezistansa hava üfleyerek 270 ila 450 derece arasında sıcak hava çıkışı sağlanırken, vakumlu havyada kalem havyanın ucunun ortası delik ve havya içinde bir vakum motoru bu uca içten bağlı. Havyayla malzemeyi ısıtırken önce biraz yeni lehim vererek eski lehimin kalay seviyesini arttırarak akışkanlık kazandırıyor ve daha sonra yeterince ısınan lehimi, havyanın vakum düğmesine basarak uç arkasındaki hazneye emdiriyoruz. Vakumlu havyada her bir lehim çekme işleminden önce eski lehimim üzerine yeni lehim vermek zorundasınız. Aksi halde eski lehimin kristalleşmesinden dolayı havya ucunun incecik emme deliği tıkanır ve uç kullanılamaz hale gelir. Profesyonel lehim yapmak istiyorsanız, en azından termik ısı ayarlı 1 mm den 5 mm ye kadar farklı çaplarda ucu değiştirilebilen ve düşük gerilim ( örneğin 24 voltluk ) rezistans kullanan bir kalem havya kullanmalısınız. Düşük gerilimin avantajı, havya rezistansında çapı daha kalın ve kısa boylu krom nikel tel kullanmasından dolayı hem çabuk ısınır ve ısıyı sabit tutmak için gerekli ısınma soğuma aralığı az olacağından ısı oynaması çok küçük değerlerde olur. Böylece 220 voltla çalışan rezistanslar gibi nar gibi kızararak lehimi ve havya ucunu bozmadığı gibi devreyi aşırı ısıtarak zarar da vermez. Ayrıca havya ucu aşırı ısınmayıp 270 derece civarında sabit kaldığından ucun kaplaması bozulmayarak her an lehim yapmaya hazır durumda bekler. Ben yaklaşık olarak 20 yıldan bu yana WELLER WTCP 50 kalem havya kullanıyorum.
WELLER WTCP 50 iki parçadan oluşuyor. 220 volt Şebeke gerilimini 24 volta düşüren 50 wattlık elektrik transformatörünün bulunduğu ana kutu ve bu kutuya bir fişle takılan kalem havya kısmı.
Kalem havya kısmı 6 parçadan oluşuyor. Kalem havya kablosu, tutma sapı, havya rezistansı, rezistansa takılan manyetik termik kontak kısmı, kalem havya ucu ve havya ucunu tutan vidalı kovan.
Kalem havyanın çalışma mantığı oldukça basit. Termik kontaktan çıkan ince bir metal çubuk ve bu çubuğun ucunda küçük bir mıknatıs var. Havya rezistansının ortası boylu boyuna delik. Rezistansın ortasından termik kontağın çubuğu geçiyor. Havya ucunun rezistansa takılan tarafında demirden bir şapka var. Ve havya soğukken termik kontağın ucundaki mıknatıs havya ucundaki şapkaya yapışıyor. Bu durumda kontağın iki tarafı birbirine değerek rezistansa 24 voltu geçiriyor. Rezistans 270 derece ısıya ulaştığında ısınan mıknatıs, mıknatıslı özelliğini kaybederek termik kontağın çubuğunu bir mm kadar geri bırakıyor. Çubuk geriye geldiğinde kontağı ayırıyor ve rezistansın elektriğini kesiyor. Havya ucu soğumaya başlıyor. Havya ucu ısısı 240 dereceye düştüğünde mıknatıs soğuyarak yeniden manyetikleşmeye başlıyor ve havya ucundaki demir şapkaya yapışarak kontağı kapatıyor. Sonuçta havya ucu sürekli 240 derece ile 270 derece aralığında kalıyor. Zaten hayvayı kullandığınız sürece ucun ısısı 260 dereceyi geçmediğinden termik kontak açmıyor ve kontak açsa bile birkaç saniye sonra hemen devreye giriyor.
LEHİM TELİ
Lehim teli elektroniğin temel aksesuarı. lehim yapmak için lehimlenecek noktanın kapladığı alanı ve ne kadar ısıtılması gerektiğini iyi bilmek gerekiyor. Günümüzde elektronik parçaların yapıları küçülürken yaptıkları görevler artı. Bu parçaların bacak sayıları o kadar çoğaldı ki, artık iki taraflı baskı devreler elektronik devrenin iletişim yollarını birleştirmeye yetmez oldu. Çözüm olarak çok katlı elektronik baskı devreler geliştirildi. Baskı devrenin bir kenarında 1 2 3 4 5 6 gibi sıralı ve her birisi bir diğerinden daha soluk rakamlar görüyorsanız o devre çok katlı baskı devreye sahip olabilir. Katlar arasındaki bağlantıları içi delik bakır çivilerle sağlayan bu yöntemde bir noktaya lehim yaparken, belki de iki kat aşağıdaki baskı devrede bütün bir pertinaks yüzeyindeki bakır kaplamayı ısıtmaya çalışabilir ve lehimin erimediğini veya havyanın çalışmadığını düşünebilirsiniz.
Lehim yaparken pertinaks üzerindeki baskı devrenin katman sayısı ve o lehimin yapılacağı noktaya muhtemelen delik çivilerle bağlı diğer katmanlardaki bakır yolların toplam alanını bilmemiz bizi havya seçiminde bir adım öne geçirerek zaman kazanmamızı ve devreye zarar vermeden gerekli operasyonu yapmamızı sağlayabilir. Bu tip çok katlı devrelerde lehim yaparken elinizde uçları değiştirilebilen bir kalem havya olması ve 1, 2, 3, 4 gibi değişik kalınlıklarda uçlara sahip olmanız işi tam ve temiz yapmanız açısından önem arzeder.
Eskiden %60 kalay ve %40 kurşun içeren 5 kanallı pasta emdirilmiş lehimler kullanırdık. Günümüzde bu lehimlerin içinde 5 kanallı korozif pasta olan tipleri üretiliyor. Korozif pasta lehim pastasından daha kaliteli ve temiz lehim yapmanızı sağlıyor. Bu gün için bu lehimlerin, içinde %06 oranında gümüş barındıran pahalı tipleri de üretilmekte. Özellikle işlemci bacakları gibi yüzey montaj smd entegrelerin lehimlenmesinde karşılaşılan, lehimin dağılmasını önlemek ve baskı devre katlarını birleştiren çok minik çivi deliklerine lehimin akmasını sağlamak için üretilen bu özel lehimler daha temiz ve kaliteli lehim yapmanıza olanak tanıyor. Özellikle tıbbi cihaz ve telefon, bilgisayar, tablet gibi yüksek teknolojik cihazların yüzey montaj elektronik lehimlenmesinde kullanılmaya başlayan bu pahalı lehimleri piyasada bulmak biraz zor olsa da imkansız değil.
Baskı devrenin röntgenini veya xray görüntüsünü çekmek bir çözüm olarak size sunacağım özel bir teklif. Röntgen veya xray cihazının gücü ve kalitesinin yanında çeken uzmanın tecrübesine ve kendini geliştirmiş olmasına bağlı olarak kilovolt, Mas ve Kvp ayarlarıyla istediğiniz nete yakın görüntüyü elde edebilirsiniz. Böylece plakanın kaç katman olduğu, her bir katmandaki yolların tahmini yerleri , kartta kırık varsa kırığın tam olarak nereleri kapsadığı ve özellikle katman arasında aşırı akım sonucu patlayan bir yol varsa veya ısıdan dolayı karbonlaşarak iletken olan bir bölge oluşmuşsa bunları tespit etme şansınız olabilir. Aslında bu yöntem profesyonel laboratuvarlarda yıllardır uygulanmakta. Üzeri sert bir kaplamayla doldurulmuş ve içi görünmeyen elektronik develerin içini görmek için de xray ve röntgen çekimlerini önerebilirim. Bu sayede arıza olabilecek bölgeyi belirleyerek o bölgeyi solüsyona daldırarak temizleyip daha az bir zaman harcayarak tamirinizi yapabileceksiniz. Solüsyon demişken, bu tip dolgu maddelerini çözen solüsyonlar hazırlanabiliyor. Önce dolgu malzemesini bu işlerle uğraşan özel kimya laboratuvarlarında analiz ettiriyor ve bu maddeyi çözebilecek sıvı solüsyonu hazırlatabiliyorsunuz. Tabi ki yapacağınız masrafın işinizi göreceğinin bir garantisi yok. Onarım yapılan devre çalışmayabilir ve analiz ile kimyasalın maliyeti oldukça yüksek çıkabilir.
Weller WTCP 50 Marka havyanın parçalarının görsellerini ekledim.
Ekli dosyalar
Son düzenleme:
