KANAL S‹STEM‹ TASARIMINA GENEL YAKLAfiIM
1.1. STANDART KANALLAR VE ELEMANLARI
Yuvarlak kanal sistemlerinin elemanlar› standartlaflt›r›lm›flt›r. Böy- lece kolayca standart seri üretim yapmak, üretimi stoklamak ve k›- sa zamanda müflteriye teslim edebilmek mümkün olmufltur. Buna karfl›l›k dikdörtgen kesitli kanallar ve ba¤lant› parçalar› için böyle bir standart boyut söz konusu de¤ildir. Dikdörtgen kesitli kanallar ve fittingsi müflterinin istedi¤i boyutlarda ve ço¤u zaman flantiyede, yerinde üretilir.
Tablo 1.1’de görülen standart çap de¤erleri ISO taraf›ndan kabul edilmifl olup bütün dünya için geçerlidir.
Yuvarlak kanallar flantiyede istenilen boylarda kesilebilir. Böylece de¤iflikliklere daha iyi cevap verebilmektedir. Halbuki dikdörtgen kesitli kanallar tam ölçülerinde yap›lmak zorundad›r. fiantiyede her- hangi bir de¤ifliklik ve ayar çok daha zordur.
ekonomik ve uygun kanal güzergâh› gösterilir. Bu çizimin mimar› plânlardan üretilen ifller üzerine yap›lmas› tavsiye edilir. Böylece kanal tasar›m›n›n yap›n›n ve di¤er servislerin s›n›rlamalar›na uygun olmas› temin edilir.
Bundan sonra ileride anlat›lacak yöntemlerden birine göre kanallar boyutland›r›larak çeflitli elemanlardaki bas›nç kay›plar› hesaplan›r. Bulunan de¤erler flematik çizimlere ifllenir. Kanal hesaplar›nda bu- lunan boyutlar yuvarlak kanallar içindir. E¤er dikdörtgen kanallar kullan›lacak ise eflde¤er kanal çap›ndan, dikdörtgen kanal boyutla- r›na geçilir.
Tasar›mc› hesaplanan ç›plak kanal boyutlar›n›n üzerine, kanal mu- kavemeti ile ilgili destekler ve çevresel birleflmeler için ve kanalla- r›n tafl›nmas›nda gerekli elemanlar için ihtiyaç duyulan hacimleri gözönüne almal›d›r. Ayr›ca izoleli kanallarda izolasyon için gerekli hacim kanal boyutlar›na ilave edilmelidir. Duvarlardan, di¤er boru, kablo ve yap› elemanlar›ndan aç›kl›klar ve asma tavan elemanlar›- n›n sökülebilmesi için yeterli boflluklar b›rak›lmal›d›r.
Kanal sistemini boyutland›rma ve güzergâh›n› belirlemede di¤er dikkat edilecek nokta; hava terminalleri, kar›flt›rma kutular›, V.A.V. kutular›, yang›n damperleri, hava ayar damperleri gibi eleman ve aksesuarlar için ve bunlara ulaflabilme için gerekli hacimlerin ve imkânlar›n yarat›lmas›d›r.
1.4. KANAL D‹ZAYN YÖNTEMLER‹
Otomatik olarak en ekonomik kanal sistemini veren hiçbir kanal ta- sar›m (dizayn) yöntemi yoktur. Bunun yerine teklif edilmifl ve bu- gün kullan›lan çeflitli dizayn yöntemleri bulunmaktad›r. Farkl› du- rumlarda bu yöntemlerden biri seçilerek hesap yap›l›r.
Bu yöntemlerden hangisinin seçilece¤i, asl›nda maliyet kalemleri- nin dikkatlice de¤erlendirilmesi ile kararlaflt›r›lmal›d›r.
Bu k›s›mda farkl› dizayn yöntemlerinin özellikleri ve hangi haller- de kullan›lmas›n›n tavsiye edildi¤i üzerinde durulacakt›r. Bu yön- temlerin kendileri ise ilgili bölümde anlat›lm›flt›r.
1. Efl Sürtünme Yöntemi
Kanal dizayn›nda belki de en genifl kullan›lan yöntemdir. Bu sistemde bütün kanal boyunca birim uzunluktaki sürtünme kayb› ayn› tutulur. Besleme, egzoz ve dönüfl kanallar›n›n boyutland›r›lmas›nda kulla- n›labilir. Normal olarak yüksek bas›nçl› sistemlerin boyutland›r›l- mas›nda (750 Pa üzerinde) kullan›lamaz. Bu yöntemde besleme ka- nallar›nda ak›fl yönünde h›z otomatik olarak giderek azal›r. Böylece ses üretimi ihtimali de giderek azal›r.
Bu yöntemin ana dezavantaj› çeflitli kanal kollar›ndaki bas›nç düflüm- lerinin eflitlenmesi yönünde hiçbir önlem getirmemesidir. Bu nedenle simetrik sistemler veya dallanmayan tek kanallar için uygundur.
2. Statik Geri Kazanma Yöntemi
Bu yöntem her bas›nç ve h›zdaki besleme kanallar› için uygulana- bilir. Ancak normal olarak dönüfl ve egzoz kanallar› için kullan›l- maz. Hesap olarak efl sürtünme yöntemine göre daha karmafl›k ol- mas›na karfl›n, teorik olarak bütün kollarda ve ç›k›fllarda üniform bas›nç düflümü yaratmas› aç›s›ndan daha güvenilir bir yöntemdir. Kanaldaki h›zlar sistematik olarak azalt›l›r. Her bir kanal parças›n›n önünde h›z düflürülerek, dinamik bas›nç (h›z bas›nc›) statik bas›nca dönüfltürülür ve bu parçadaki bas›nç kayb›n›n karfl›lanmas›nda kul- lan›l›r. Ortalama kanal sistemlerinde bu statik geri kazanma %75 oran›ndad›r. ‹deal flartlarda bu oran %90’a kadar yükselebilir.