Kart Tamiri ve Test Cihazı
OnurSirius
Üye
- Katılım
- 23 Eyl 2010
- Mesajlar
- 29
- Puanları
- 1
- Yaş
- 49
sapmaz
Üye
- Katılım
- 21 Ocak 2010
- Mesajlar
- 72
- Puanları
- 1
ELEKTRONİK TEST BAKIM ONARIM ARIZA BULMA VE GİDERME - 3
Ülkemizde elektronik kart tamirinde en çok kullanılan metotlar, elektronik komponent test metotlarıdır. Bu metotlardan önceki yazılarımızda kısaca bahsetmiştik. Elektronik arıza bulma ve giderme laboratuarında olması gereken test cihazları (ve metotları) aşağıdaki gibi sıralanabilir;
1)Empedans (V-I) Test Cihazı (ASA, tester); Olmazsa olmaz cihazların başında gelir. Hemen tüm malzemelerin sağlamlık testi yapılır. Bu cihaza zamanın multimetresi yakıştırması o yüzden yapılır.
2)Programlayıcı (universal programmer); Programlanabilir malzemelerin programlarını okuma, kaydetme, sağlamı ile mukayese etme (verify), içeriğine müdahale etme gibi tüm işlemlerin yapılabilmesi için olmazsa olmaz cihazlardandır.
3)Kısa Devre Test Cihazı (Short Locator) ; Besleme-toprak arasında veya data yolları arasında kısa devre arızalarının birkaç dakikada bulunmasını sağlar.
4)Fonksiyonel Test Cihazı (Functional Tester) ; Elektronik komponentlerin devre içi ve dışı (in circuit and out circuit) saniyeler seviyesinde fonksiyonel olarak testini sağlar. Bu cihaz kart tamirini oldukça hızlandırmaktadır.
5)Boundary Scan Test Cihazı ; Yüksek teknolojili BGA, PGA, QFP gibi yapılardaki entegrelerin devre içi sağlamlık testini yapar. Zamanımızda artık gerekli hale gelmeye başlamıştır.
6)Osiloskop-Multimetre ; Bu metot ile kart üzerinde sinyal-voltaj takibi yapılmaktadır. Kart veya cihaza besleme verilerek test edildiğinden, malzemelere zarar verme ve elektrik çarpılması riski yüksektir. Bu metot artık çok tercih edilmemektedir. Arızalı kartın daha fazla arızalanmasına sebep olmaktadır.
Yukarıdaki test cihazlarına çalışma alanına göre kalemler eklenebilir. RF componentler içermeyen herhangi bir elektronik kart veya cihaz, yukarıdaki ilk üç cihazlarla onarılabilir. Bu yazımızda en çok kullanılan empedans test metodu anlatılacaktır.
Ülkemizde arıza belirlemede en çok komponent test cihazları kullanılmaktadır. Bunların da içerisinde en önemli olan ve çok tercih edilen empedans test cihazlarıdır. Ohm kanunundan Voltaj / Akım oranı, direnci verir. Kondansatör ve bobin gibi direnç değeri frekansa göre değişen elektronik malzemeler de direnç kavramına dahil edilirse, genel ismi ‘empedans’ olur. Her elektronik malzemenin bir empedans karakteristiği vardır ve arızalanan malzemelerde bu eğrilerde bozulma meydana gelir. Ülkemizde üretilen ilk ve tek taşınabilir empedans test cihazı aşağıda görülmektedir. Tamamen Ülkemizde geliştirilen EFLVITester-Scobe cihazı sağlamlığı, kalitesi ve kolay kullanışlı olması açısından da sınıfında liderdir.
Voltaj/Akım oranına kısaca V-I da denir. Empedans testine bazı farklı kaynaklarda ASA (Analog Signature Analyse- Analog Sinyal Analizi) testi de denir. Arızalanan malzemelerin empedans eğrilerinde (karakteristik empedans) değişmeler meydana gelir. Çoğunlukla bu değişiklikler malzeme devre içinde V-I testi yapılırken görülür. Üzerinden aşırı akım geçiren bir yarı iletkenin karbonlaşarak direnç eğrisi şekline dönüştüğü oldukça sık görülen arızadır. Açık devre veya kısa devre olması ise bu arızayı daha da belirginleştirir. En temel bilinmesi gereken V-I eğrileri aşağıda verilmektedir. Bu grafiklerde yatay eksen voltaj, düşey eksen ise akım eksenidir. CRT tüplü göstergeli empedans test cihazları kullanıcılar tarafından daha çok tercih edilmektedir. LCD veya bilgisayarlı olanlar A/D converterlerinden dolayı eğrilerde kayıplara sebeplere sebep olmaktadır. CRT de çok hassas bazı fark eğrileri de yakalanabilmektedir. CRT yapı, iki adet paralel levha şeklindedir. Düşeydeki paralel levhalar akıma göre, yataydaki levhalar ise voltaja göre saptırma uygular. Aşağıda en temel elektronik malzemelerin sağlam ve arızalı eğrileri görülmektedir.
Sağlam direnç empedans eğrisi
Sağlam diyot empedans eğrisi
Sağlam zener diyot empedans eğrisi
Bildiğimiz gibi diyot grafiğinin sol tarafında bir iletime geçim yoktur. Zener diyot voltajına göre eğrinin 3. bölgesinde iletime geçer.
a) b)
a) Sağlam kondansatör empedans eğrisi b) Arızalı kondansatör empedans eğrisi
Kondansatör ve bobin eğrileri elips şeklindedir. Fakat merkeze göre simetriktir. Bobinin iç direnci olduğundan halka düşey düzlemde biraz yatık oluşur. Burada verilen eğriler en temel olanlardır. Devre dışında görülmesi gereken eğrilerdir. Bu temel eğrilerden yola çıkarak tüm elektronik malzemelerin testi yapılabilir.
Analog entegrelerin tüm bacaklarında şekilde görüldüğü gibi sigorta maksatlı zener diyotlar bulunur. Analog entegrelerdeki (LM339, 555, 556, ULNXXX, OP-AMP vs. gibi) her pine konan sigorta yarı iletken empedans eğrileri farklıdır. Fakat değişmez önemli bir kaide vardır ki, bu da hepsini kolayca test etmemizi sağlar; aynı işi yapan pinler besleme veya toprağa göre aynı empedans eğrisini verirler. Mesela ULN2003 ün çıkış pinlerinde beslemeye göre görülen diyot eğrileri aynı olmalıdır. Birisi çok az fark oluşturuyorsa (devre dışında) arızalıdır. Malzemelerin pin isimleri (pinout) internet ortamından search edilerek kolayca bulunabilir. Üretici firmalar (OEM) malzeme data sheetlerini web sitelerine eklerler.
Şekil...Analog entegre bacaklarındaki koruma diyot yapısı
Dijital entegrelerde de şekilde görüldüğü gibi diyotlar besleme veya toprak tarafına yerleştirilmiştir. Devre dışında bir entegrenin tüm bacaklarında aynı şekilde düzgün diyot karakteristiği görülemiyorsa malzeme arızalıdır. Dijital IC’ler genellikle fonksiyonel test ile daha hızlı test edilirler.
Şekil...Dijital bir entegrenin bacaklarındaki koruma diyotları
Sağlam ve Arızalı Elektronik Kartın Karşılaştırılarak
Arızanın Bulunması
Sağlam ve arızalı iki kart hızlı mukayese edilerek arızalı malzemenin bulunduğu nokta kolayca belirlenebilir. Bunun için bağlantı şekli ve dikkat edilecek kurallar aşağıda verilmiştir.
Sağlam ve arızalı elektronik kartlar mukayese edilirken, aşağıdaki maddelere dikkat edilmelidir.
1)Elektronik kartlar birebir aynı olmalıdır, modifikasyon veya hardware version farklılığı olmamalıdır.
2)Elektronik kart üzerindeki potansiyometre ve jumper gibi ayarlar aynı konumda olmalıdır.
3)Elektronik kartlarda enerji olmamalıdır.
4)Birden fazla voltaj konumunda test edilecek ise (cycle modu) programlı malzemeler dışarı alınmalıdır. Şayet programlı malzeme sökülmeyecek ise, 10 Volt. aşılmamalıdır.
5)Besleme ve toprak kısa devre edilir ise, aynı anda her iki tarafa göre eğriler mukayese edileceğinden farkı bulmak kolaylaşır. Böylelikle istenmeyen kapasitif gürültüler de ortadan kalkmış olur.
6)Farkın bulunduğu noktaya referans (com) takılır. Bu noktaya göre o noktadaki tüm malzemeler kıyaslanır. Böylece farkın bulunduğu yer lokalize edilmiş ve arızalı malzeme mümkün olduğu kadar devre içinde bulunmuş olur. Unutulmamalıdır ki, elektronik karttan minimum malzeme sökerek (kart ile çok az oynama yaparak) arızanın bulunması esastır.
7)Bazen toprağa göre fark gözükmeyebilir. Bu durumda besleme ye göre de kıyaslamak gerekir. Elektronik kartta besleme ve toprak arası kısa devre edilerek aynı anda hem toprak hem de beslemeye bakılır. Bu durumda istenilmeyen kapasitif gürültüler de kaldırılmış olur.
Elektronik kartların her zaman sağlamı bulunmamaktadır. İki arızalı kart mukayese edilerek de arızalı malzemeler bulunabilir. Arızalı elektronik kartta simetrik devreler varsa kendileri arasında mukayese edilebilirler. Mesela dört adet kanal var ve biri arızalı ise, diğer sağlam bir kana ile kıyaslanarak kolayca arızalı malzeme bulunabilir. Hangi kanalın arızalı olduğu sistem bilgisine sahip teknik personelden alınan yardımla belirlenmelidir. Böylelikle daha kısa sürede arıza belirlenebilir.
Sadece arızalı kart ile arıza bulmak tecrübe istemektedir. Şüphelenilen malzeme sökülerek devre dışına alınır. Devre dışında ise malzemenin empedans eğri testi kesinlikle doğru neticeyi verecektir. Malzemelerin sağlam ve arızalı empedans eğrilerine hakim olmak gerekir. Malzeme bacaklarının (pinlerinin) ne işe yaradığını internet ortamından datasheet’ lerine bakarak bilmek testi hızlandıracaktır.
Analog entegrelerin tüm bacakları dijital entegreler kadar aynı eğriyi vermezler. Aynı işlevi yapan bacaklar (3 adet giriş- 8 adet çıkış gibi) kendi aralarında aynı eğriyi vermek zorundadır. Entegre içindeki devre simetrik yapıda olduğundan bir bacağın eğrisindeki çok az değişiklik arızadır. Entegre bacaklarında yukarıda bahsedilen diyot eğrileri görülür. Kısa devre, açık devre veya direnç eğrisi çok görülen arıza eğrileridir.
Sağlam ve arızalı iki kart gnd veya Vcc (Besleme) referansına göre, iki kanal üzerinden EFL425P empedans test cihazı ile online kıyaslanabilir. Şekilde görülen fark o noktaya bağlı olan bir malzemenin arızalı olduğunu belirtir. Kırmızı eğri (lineer eğri) ‘kanal A’ ve yeşil eğri ‘kanal B’dir. Bu eğri MED1 kademesinde (150 mA.) ve oda sıcaklığında EFL425P cihazı ile elde edilmiştir.
Şekil...Sağlam ve arızalı elektronik kart mukayesesinde arızanın bulunduğu nokta
Elektronik kart üzerindeki bu nokta bir düğüm noktasıdır, birden fazla elektronik malzeme bağlantısı bulunmaktadır. Bu farkı bulduktan sonra, referans olarak kullanılan test probu düğüm noktasına alınır. Böylelikle farkın bulunduğu bu noktaya testler yoğunlaştırılır. Düğüm noktasına bağlı malzemelerin diğer bacaklarına dokunularak iki kanal üzerinden en fazla farklılığın bulunduğu malzeme tespit edilir. Şüphelenilen malzeme devre dışına alınarak test edilir. Yukarıdaki fark eğrisini bulduğumuz kart üzerinde yapılan empedans testinde BC547 transistör arızası bulunmuştur. Empedans testleri EFLVITester-Scobe ile yapılmıştır. Transistörün base pini bir direnç üzerinden 74XXX serisi bir malzemeye gitmektedir. Transistorün devre dışında base-emiter arasında göstermesi gerektiği eğri ve arızalı bulunan eğri şekilde görülmektedir. Yeşil renkli transistör (zener diyot) eğrisi (Kanal B) olması gereken, kırmızı arızalı direnç olmuş eğri (Kanal A)’dir. Arızalanan yarıiletken yapının yanarak (karbonlaşarak) direnç eğrisine doğru gittiği görülmektedir.
Şekil...Devre dışı BC547 Transistörü base-emiter sağlam ve arızalı mukayese eğrileri
V-I test cihazlarına zamanın multimetreleri diyebiliriz. Şekilde elektrolitik bir kondansatörün arızası görülmektedir. Bu iki kondansatör EFL425P ile mukayese edilmekte ve aralarındaki bariz farklılık görülmektedir. Güzel bir arıza.
Yukarıdaki şekilde elektrolitik kondansatör içerisindeki sıvıda kuruma meydana gelmiş ve dirençleşmeye doğru gitmektedir. Bu eğrideki farkın ne kadar bariz olduğunu görüyorsunuz. Multimetre ile bu farklılık bu kadar net görülememektedir.
17 yıllık tecrübelerimiz arasında yer alan önemli bir konu; elektrolitik kondansatörlerin sistem üzerinde beş yılı aşkın kullanımlarında özelliklerini kaybetmeye başlamalarıdır. Eğer çok ısınan bir cihaz veya yanında birkaç watt lık bir direnç var ise bu süre daha da azalmaktadır. Bu kondansatörler çok gürültülü malzemeler ve uzun yıl kullanımlarında kuruma yapıp arızalanabiliyorlar. Değiştirilmelerinde fayda var. Oldukça da ucuz malzemeler. Elinizde uzun yıllar kullanılmış ve arızalı televizyon vs. kartı mı var. Üzerindeki elektrolitik kondansatörleri (silindire benzeyenler) değiştirip lehimlerini tazelediğinizde herhalde %80 arıza giderilecektir.
Sağlam bir trafo ile arızalı trafo eğrilerinin de tam üst üste gelmesi gerekir. Eğer biraz farklılık varsa arızalıdır. Aşağıdaki şekilde sağlam örnek bir trafo eğrisi görülmektedir.
Trafo eğrisi histerizis eğrisidir. Elektromagnetik alan dersini alan teknik arkadaşlarım hemen bu eğriyi tanıyacaklardır. Zamanımızda oldukça yaygınlaşan SMPS (switch mode power supply) devrelerindeki trafolarda da bu eğri görülür. SMPS trafolarında arızanın giderilmesi için onda kullanılan nüvelerin magnetik özeliklerinin değişmesi söz konusudur. Bu tür trafoların onarımlarını da artık yapabilmekteyiz.
Bir transistörde görülen eğriler iki adet zener diyottan farklı değildir. Şekilde gösterilmektedir.
Emiter ve base uçları arasındaki eğri şekilde verilmektedir. Kollektör ve base uçlarından diyot eğrisi görülür. Emiter-Kollektör arasında ise açık devreye yakın eğri görülür. Mosfet tipi malzemelerde diyot eğrisinin ortasında küçük bir halka (kapasitif etki) görülmelidir. Bu malzemelerin yapısında kapasitif alan mevcuttur. Eğer bu alan görülmüyorsa arızalanmıştır.
Şekilde verilen PNP transistörün base (Pulse) ucuna – (negatif) bir DC voltaj yavaş yavaş arttırılarak verilirse, emiter-kollektör arasının V-I test cihazındaki eğrisi bir voltaj değerinde aniden kısa devreye gider. Yani transistörü anahtar olarak çalıştırmış oluruz. Tam kısa devre olacağı anda voltajı arttırmayıp transistörü çakmak ile ısıtırsanız, hızlı şekilde kısa devreye doğru gittiğini görürsünüz. Isının yarı iletkenlerde ne kadar etkili olduğunu canlı şekilde görmüş oluruz.
Benzer mantıkla; FET, MOSFET, SCR, thristör vs. gibi tetiklenebilir malzemelerin gate uçlarından DC veya kare dalga tetiklemeler uygulayarak diğer uçları arasından tetiklenme durumları incelenebilir.
Alıntıdır
Ülkemizde elektronik kart tamirinde en çok kullanılan metotlar, elektronik komponent test metotlarıdır. Bu metotlardan önceki yazılarımızda kısaca bahsetmiştik. Elektronik arıza bulma ve giderme laboratuarında olması gereken test cihazları (ve metotları) aşağıdaki gibi sıralanabilir;
1)Empedans (V-I) Test Cihazı (ASA, tester); Olmazsa olmaz cihazların başında gelir. Hemen tüm malzemelerin sağlamlık testi yapılır. Bu cihaza zamanın multimetresi yakıştırması o yüzden yapılır.
2)Programlayıcı (universal programmer); Programlanabilir malzemelerin programlarını okuma, kaydetme, sağlamı ile mukayese etme (verify), içeriğine müdahale etme gibi tüm işlemlerin yapılabilmesi için olmazsa olmaz cihazlardandır.
3)Kısa Devre Test Cihazı (Short Locator) ; Besleme-toprak arasında veya data yolları arasında kısa devre arızalarının birkaç dakikada bulunmasını sağlar.
4)Fonksiyonel Test Cihazı (Functional Tester) ; Elektronik komponentlerin devre içi ve dışı (in circuit and out circuit) saniyeler seviyesinde fonksiyonel olarak testini sağlar. Bu cihaz kart tamirini oldukça hızlandırmaktadır.
5)Boundary Scan Test Cihazı ; Yüksek teknolojili BGA, PGA, QFP gibi yapılardaki entegrelerin devre içi sağlamlık testini yapar. Zamanımızda artık gerekli hale gelmeye başlamıştır.
6)Osiloskop-Multimetre ; Bu metot ile kart üzerinde sinyal-voltaj takibi yapılmaktadır. Kart veya cihaza besleme verilerek test edildiğinden, malzemelere zarar verme ve elektrik çarpılması riski yüksektir. Bu metot artık çok tercih edilmemektedir. Arızalı kartın daha fazla arızalanmasına sebep olmaktadır.
Yukarıdaki test cihazlarına çalışma alanına göre kalemler eklenebilir. RF componentler içermeyen herhangi bir elektronik kart veya cihaz, yukarıdaki ilk üç cihazlarla onarılabilir. Bu yazımızda en çok kullanılan empedans test metodu anlatılacaktır.
Ülkemizde arıza belirlemede en çok komponent test cihazları kullanılmaktadır. Bunların da içerisinde en önemli olan ve çok tercih edilen empedans test cihazlarıdır. Ohm kanunundan Voltaj / Akım oranı, direnci verir. Kondansatör ve bobin gibi direnç değeri frekansa göre değişen elektronik malzemeler de direnç kavramına dahil edilirse, genel ismi ‘empedans’ olur. Her elektronik malzemenin bir empedans karakteristiği vardır ve arızalanan malzemelerde bu eğrilerde bozulma meydana gelir. Ülkemizde üretilen ilk ve tek taşınabilir empedans test cihazı aşağıda görülmektedir. Tamamen Ülkemizde geliştirilen EFLVITester-Scobe cihazı sağlamlığı, kalitesi ve kolay kullanışlı olması açısından da sınıfında liderdir.
Voltaj/Akım oranına kısaca V-I da denir. Empedans testine bazı farklı kaynaklarda ASA (Analog Signature Analyse- Analog Sinyal Analizi) testi de denir. Arızalanan malzemelerin empedans eğrilerinde (karakteristik empedans) değişmeler meydana gelir. Çoğunlukla bu değişiklikler malzeme devre içinde V-I testi yapılırken görülür. Üzerinden aşırı akım geçiren bir yarı iletkenin karbonlaşarak direnç eğrisi şekline dönüştüğü oldukça sık görülen arızadır. Açık devre veya kısa devre olması ise bu arızayı daha da belirginleştirir. En temel bilinmesi gereken V-I eğrileri aşağıda verilmektedir. Bu grafiklerde yatay eksen voltaj, düşey eksen ise akım eksenidir. CRT tüplü göstergeli empedans test cihazları kullanıcılar tarafından daha çok tercih edilmektedir. LCD veya bilgisayarlı olanlar A/D converterlerinden dolayı eğrilerde kayıplara sebeplere sebep olmaktadır. CRT de çok hassas bazı fark eğrileri de yakalanabilmektedir. CRT yapı, iki adet paralel levha şeklindedir. Düşeydeki paralel levhalar akıma göre, yataydaki levhalar ise voltaja göre saptırma uygular. Aşağıda en temel elektronik malzemelerin sağlam ve arızalı eğrileri görülmektedir.
Sağlam direnç empedans eğrisi
Sağlam diyot empedans eğrisi
Sağlam zener diyot empedans eğrisi
Bildiğimiz gibi diyot grafiğinin sol tarafında bir iletime geçim yoktur. Zener diyot voltajına göre eğrinin 3. bölgesinde iletime geçer.
a) b)
a) Sağlam kondansatör empedans eğrisi b) Arızalı kondansatör empedans eğrisi
Kondansatör ve bobin eğrileri elips şeklindedir. Fakat merkeze göre simetriktir. Bobinin iç direnci olduğundan halka düşey düzlemde biraz yatık oluşur. Burada verilen eğriler en temel olanlardır. Devre dışında görülmesi gereken eğrilerdir. Bu temel eğrilerden yola çıkarak tüm elektronik malzemelerin testi yapılabilir.
Analog entegrelerin tüm bacaklarında şekilde görüldüğü gibi sigorta maksatlı zener diyotlar bulunur. Analog entegrelerdeki (LM339, 555, 556, ULNXXX, OP-AMP vs. gibi) her pine konan sigorta yarı iletken empedans eğrileri farklıdır. Fakat değişmez önemli bir kaide vardır ki, bu da hepsini kolayca test etmemizi sağlar; aynı işi yapan pinler besleme veya toprağa göre aynı empedans eğrisini verirler. Mesela ULN2003 ün çıkış pinlerinde beslemeye göre görülen diyot eğrileri aynı olmalıdır. Birisi çok az fark oluşturuyorsa (devre dışında) arızalıdır. Malzemelerin pin isimleri (pinout) internet ortamından search edilerek kolayca bulunabilir. Üretici firmalar (OEM) malzeme data sheetlerini web sitelerine eklerler.
Şekil...Analog entegre bacaklarındaki koruma diyot yapısı
Dijital entegrelerde de şekilde görüldüğü gibi diyotlar besleme veya toprak tarafına yerleştirilmiştir. Devre dışında bir entegrenin tüm bacaklarında aynı şekilde düzgün diyot karakteristiği görülemiyorsa malzeme arızalıdır. Dijital IC’ler genellikle fonksiyonel test ile daha hızlı test edilirler.
Şekil...Dijital bir entegrenin bacaklarındaki koruma diyotları
Sağlam ve Arızalı Elektronik Kartın Karşılaştırılarak
Arızanın Bulunması
Sağlam ve arızalı iki kart hızlı mukayese edilerek arızalı malzemenin bulunduğu nokta kolayca belirlenebilir. Bunun için bağlantı şekli ve dikkat edilecek kurallar aşağıda verilmiştir.
Sağlam ve arızalı elektronik kartlar mukayese edilirken, aşağıdaki maddelere dikkat edilmelidir.
1)Elektronik kartlar birebir aynı olmalıdır, modifikasyon veya hardware version farklılığı olmamalıdır.
2)Elektronik kart üzerindeki potansiyometre ve jumper gibi ayarlar aynı konumda olmalıdır.
3)Elektronik kartlarda enerji olmamalıdır.
4)Birden fazla voltaj konumunda test edilecek ise (cycle modu) programlı malzemeler dışarı alınmalıdır. Şayet programlı malzeme sökülmeyecek ise, 10 Volt. aşılmamalıdır.
5)Besleme ve toprak kısa devre edilir ise, aynı anda her iki tarafa göre eğriler mukayese edileceğinden farkı bulmak kolaylaşır. Böylelikle istenmeyen kapasitif gürültüler de ortadan kalkmış olur.
6)Farkın bulunduğu noktaya referans (com) takılır. Bu noktaya göre o noktadaki tüm malzemeler kıyaslanır. Böylece farkın bulunduğu yer lokalize edilmiş ve arızalı malzeme mümkün olduğu kadar devre içinde bulunmuş olur. Unutulmamalıdır ki, elektronik karttan minimum malzeme sökerek (kart ile çok az oynama yaparak) arızanın bulunması esastır.
7)Bazen toprağa göre fark gözükmeyebilir. Bu durumda besleme ye göre de kıyaslamak gerekir. Elektronik kartta besleme ve toprak arası kısa devre edilerek aynı anda hem toprak hem de beslemeye bakılır. Bu durumda istenilmeyen kapasitif gürültüler de kaldırılmış olur.
Elektronik kartların her zaman sağlamı bulunmamaktadır. İki arızalı kart mukayese edilerek de arızalı malzemeler bulunabilir. Arızalı elektronik kartta simetrik devreler varsa kendileri arasında mukayese edilebilirler. Mesela dört adet kanal var ve biri arızalı ise, diğer sağlam bir kana ile kıyaslanarak kolayca arızalı malzeme bulunabilir. Hangi kanalın arızalı olduğu sistem bilgisine sahip teknik personelden alınan yardımla belirlenmelidir. Böylelikle daha kısa sürede arıza belirlenebilir.
Sadece arızalı kart ile arıza bulmak tecrübe istemektedir. Şüphelenilen malzeme sökülerek devre dışına alınır. Devre dışında ise malzemenin empedans eğri testi kesinlikle doğru neticeyi verecektir. Malzemelerin sağlam ve arızalı empedans eğrilerine hakim olmak gerekir. Malzeme bacaklarının (pinlerinin) ne işe yaradığını internet ortamından datasheet’ lerine bakarak bilmek testi hızlandıracaktır.
Analog entegrelerin tüm bacakları dijital entegreler kadar aynı eğriyi vermezler. Aynı işlevi yapan bacaklar (3 adet giriş- 8 adet çıkış gibi) kendi aralarında aynı eğriyi vermek zorundadır. Entegre içindeki devre simetrik yapıda olduğundan bir bacağın eğrisindeki çok az değişiklik arızadır. Entegre bacaklarında yukarıda bahsedilen diyot eğrileri görülür. Kısa devre, açık devre veya direnç eğrisi çok görülen arıza eğrileridir.
Sağlam ve arızalı iki kart gnd veya Vcc (Besleme) referansına göre, iki kanal üzerinden EFL425P empedans test cihazı ile online kıyaslanabilir. Şekilde görülen fark o noktaya bağlı olan bir malzemenin arızalı olduğunu belirtir. Kırmızı eğri (lineer eğri) ‘kanal A’ ve yeşil eğri ‘kanal B’dir. Bu eğri MED1 kademesinde (150 mA.) ve oda sıcaklığında EFL425P cihazı ile elde edilmiştir.
Şekil...Sağlam ve arızalı elektronik kart mukayesesinde arızanın bulunduğu nokta
Elektronik kart üzerindeki bu nokta bir düğüm noktasıdır, birden fazla elektronik malzeme bağlantısı bulunmaktadır. Bu farkı bulduktan sonra, referans olarak kullanılan test probu düğüm noktasına alınır. Böylelikle farkın bulunduğu bu noktaya testler yoğunlaştırılır. Düğüm noktasına bağlı malzemelerin diğer bacaklarına dokunularak iki kanal üzerinden en fazla farklılığın bulunduğu malzeme tespit edilir. Şüphelenilen malzeme devre dışına alınarak test edilir. Yukarıdaki fark eğrisini bulduğumuz kart üzerinde yapılan empedans testinde BC547 transistör arızası bulunmuştur. Empedans testleri EFLVITester-Scobe ile yapılmıştır. Transistörün base pini bir direnç üzerinden 74XXX serisi bir malzemeye gitmektedir. Transistorün devre dışında base-emiter arasında göstermesi gerektiği eğri ve arızalı bulunan eğri şekilde görülmektedir. Yeşil renkli transistör (zener diyot) eğrisi (Kanal B) olması gereken, kırmızı arızalı direnç olmuş eğri (Kanal A)’dir. Arızalanan yarıiletken yapının yanarak (karbonlaşarak) direnç eğrisine doğru gittiği görülmektedir.
Şekil...Devre dışı BC547 Transistörü base-emiter sağlam ve arızalı mukayese eğrileri
V-I test cihazlarına zamanın multimetreleri diyebiliriz. Şekilde elektrolitik bir kondansatörün arızası görülmektedir. Bu iki kondansatör EFL425P ile mukayese edilmekte ve aralarındaki bariz farklılık görülmektedir. Güzel bir arıza.
Yukarıdaki şekilde elektrolitik kondansatör içerisindeki sıvıda kuruma meydana gelmiş ve dirençleşmeye doğru gitmektedir. Bu eğrideki farkın ne kadar bariz olduğunu görüyorsunuz. Multimetre ile bu farklılık bu kadar net görülememektedir.
17 yıllık tecrübelerimiz arasında yer alan önemli bir konu; elektrolitik kondansatörlerin sistem üzerinde beş yılı aşkın kullanımlarında özelliklerini kaybetmeye başlamalarıdır. Eğer çok ısınan bir cihaz veya yanında birkaç watt lık bir direnç var ise bu süre daha da azalmaktadır. Bu kondansatörler çok gürültülü malzemeler ve uzun yıl kullanımlarında kuruma yapıp arızalanabiliyorlar. Değiştirilmelerinde fayda var. Oldukça da ucuz malzemeler. Elinizde uzun yıllar kullanılmış ve arızalı televizyon vs. kartı mı var. Üzerindeki elektrolitik kondansatörleri (silindire benzeyenler) değiştirip lehimlerini tazelediğinizde herhalde %80 arıza giderilecektir.
Sağlam bir trafo ile arızalı trafo eğrilerinin de tam üst üste gelmesi gerekir. Eğer biraz farklılık varsa arızalıdır. Aşağıdaki şekilde sağlam örnek bir trafo eğrisi görülmektedir.
Trafo eğrisi histerizis eğrisidir. Elektromagnetik alan dersini alan teknik arkadaşlarım hemen bu eğriyi tanıyacaklardır. Zamanımızda oldukça yaygınlaşan SMPS (switch mode power supply) devrelerindeki trafolarda da bu eğri görülür. SMPS trafolarında arızanın giderilmesi için onda kullanılan nüvelerin magnetik özeliklerinin değişmesi söz konusudur. Bu tür trafoların onarımlarını da artık yapabilmekteyiz.
Bir transistörde görülen eğriler iki adet zener diyottan farklı değildir. Şekilde gösterilmektedir.
Emiter ve base uçları arasındaki eğri şekilde verilmektedir. Kollektör ve base uçlarından diyot eğrisi görülür. Emiter-Kollektör arasında ise açık devreye yakın eğri görülür. Mosfet tipi malzemelerde diyot eğrisinin ortasında küçük bir halka (kapasitif etki) görülmelidir. Bu malzemelerin yapısında kapasitif alan mevcuttur. Eğer bu alan görülmüyorsa arızalanmıştır.
Şekilde verilen PNP transistörün base (Pulse) ucuna – (negatif) bir DC voltaj yavaş yavaş arttırılarak verilirse, emiter-kollektör arasının V-I test cihazındaki eğrisi bir voltaj değerinde aniden kısa devreye gider. Yani transistörü anahtar olarak çalıştırmış oluruz. Tam kısa devre olacağı anda voltajı arttırmayıp transistörü çakmak ile ısıtırsanız, hızlı şekilde kısa devreye doğru gittiğini görürsünüz. Isının yarı iletkenlerde ne kadar etkili olduğunu canlı şekilde görmüş oluruz.
Benzer mantıkla; FET, MOSFET, SCR, thristör vs. gibi tetiklenebilir malzemelerin gate uçlarından DC veya kare dalga tetiklemeler uygulayarak diğer uçları arasından tetiklenme durumları incelenebilir.
Alıntıdır
samet_748
Üye
- Katılım
- 22 Kas 2006
- Mesajlar
- 114
- Puanları
- 1
- Yaş
- 35
Artos7f1 kullanıyorum
Fonksiyonlar
Elektronik kartlarda arıza tespit teknikleri:
Fonksiyonlar
- Çift Kanal Arıza Tespiti (VI Grafiği)
Sağlam ile bozuk kartı besleme vermeden birebir karşılaştırma - Hafızadan Karşılaştırmalı Arıza Tespiti
Sağlam kartı hafızaya alıp, hafızadan bozuk ile karşılaştırma - Eşdeğer Devre Çizimiz
Dokunduğunuz noktaya bağlı olan R, C veya Diyot devre şeması - Direnç, kondansatör ve diyot değer tespiti.
Dokunduğunuz noktadaki malzemelerin değerlerini ölçme özelliği - Çift Kanal Dijital PC Osiloskop
Ek olarak ihtiyaç duyduğunuzda osiloskop olarak kullanma imkanı - 0.2... 25KHz Kare dalga sinyal çıkışı
1. Kanal osiloskop, 2. Kanal sinyal üreteci olarak kullanılabilir - Analog gerilim çıkışı (2,5 mV Hassasiyet)
1. Kanal osiloskop, 2. Kanal hassas analog gerilim çıkışı verir
- Medikal cihaz, tekstil ve diğer makinelerin elektronik kartları, otomobil elektroniği, bilgisayar, monitör, tv v.b. Her tür elektronik kartın arızasını tespit etmek için kullanılır.
- Seri üretim kartların kalite kontrolü için kullanılabilir.
- Herhangi bir elektronik kartın çalışma esnasında osiloskop olarak sinyalleri kontrol edilebilir, kayıt edilebilir, çıktı alınarak raporlanabilir.
- Elektronik kartlara veya makinelere kare dalga veya analog sinyal uygulayarak çıkışları veya çalışması kontrol edilebilir
Elektronik kartlarda arıza tespit teknikleri:
- Osiloskop kullanmak:
Avantajı: Frekans değerleri ve belirli noktalardaki sinyallerin kontrol edilmesinde etkili olarak kullanılır.
Dezavantajları: Güç kaynağı arızası, güç devrelerinin hasar görmesi veya kısa devre gibi durumlarda karta besleme vermek sorunun daha da büyümesine ve daha fazla malzemenin hasar görmesine neden olabilir. Malzemenin değerini ölçmez.
- Multimetre kullanmak:
Avantajı: Karta besleme verilmeden direnç, diyot ölçümü yapılabilir.
Dezavantajları: Direnç kademesinde karta uygulanan voltaj 0,5 Volttan daha küçüktür. Diyot ölçümünde 2V civarındadır. Bu nedenle pek çok noktada az hasarlı malzemeleri tespit etmek mümkün olmaz. Dokunulan noktadan tek bir değer ölçülmesi arızayı bulmayı zorlaştırır. Kart üzerindeki diğer malzemeler etkisiyle bazı malzemelerin değeri ölçülemez. Örneğin direnç ile kondansatör paralelse kondansatör değerini ölçmez veya yanlış değer ölçer.
- Akım-Gerilim (VI) Test cihazı kullanmak:
Avantajı: Karta besleme vermeden, dokunulan noktaya sinüs olarak bir sinyal uygular ve akım-gerilim grafiğini çıkarır. Dokunulan noktanın en azından –5V + 5V ve daha yüksek voltajlarda grafiğini çıkarması, diyotları iletime geçirir ve ters voltajlı sızıntıları da ortaya çıkarması nedeniyle arıza bulmada çok büyük avantaj sağlar.
Dezavantajları: Bazı VI Test cihazlarında malzemelerin değerlerinin ölçümü özelliği yoktur. Pek çok modelde osiloskop özelliği yoktur. Gerek duyulduğunda osiloskop veya multimetre de ayrıca bulunması gerekir. Katot tüplü olan VI Test cihazları büyük ve ağır olduğu için kolay taşınabilir değildir. Özellikle gezici servislerde taşıma sorunu oluşturur.
- İdeal Çözüm: ARTOS7F1 Kullanmak:
Avantajı:
- FADOS7F1 Tüm bunların avantaj kısmındaki özellikleri fazlasıyla sahiptir. Çift kanal VI Test cihazıdır ve her grafik 2.5 mV hassasiyet ile 720 farklı gerilim-akım ölçümü alınarak oluşturulur. Bu nedenle çok hassastır.
- VI Testinde hafıza özelliği sayesinde sağlam kartın özelliklerini hafızaya alıp, sonradan bozuk kart ile hassas bir karşılaştırma yapmak da mümkündür.
- Test esnasında zaman kaybını azaltmak için karşılaştırma yaparken uyumlu ve uyumsuz noktalarda farklı ses vererek, sürekli olarak bir karta, bir ekrana bakmak zorunda kalmadan, sadece test ettiğiniz karta yoğunlaşarak hızlı bir karşılaştırma yapma imkânı sağlar.
- 3 Farklı ayarda grafiği aynı anda ekranda gösterebilir.
- Multimetre gibi malzeme değer ölçümü yapabilir. Ek olarak dokunulan noktadaki birden fazla malzemenin değerini aynı anda eşdeğer devre şeması ile birlikte gösterir. Bu özelliği benzersizdir.
- Osiloskop özeliği vardır ve çift kanallı hafızalı osiloskop olarak kullanılır.
- Kare dalga sinyal çıkış özelliğini kullanarak devreye sinyal uygulayıp, diğer kanal ile çıkış sinyallerini osiloskop ekranında görüntülemek mümkündür.
- Küçük olduğu için taşıması kolaydır. Bilgisayar çantasının içinde kolaylıkla taşınabilir.
- Daha pek çok özelliği ile elektronikçinin İsviçre çakısı gibidir. Gerek duyduğunuzda herhangi bir özelliğini kullanabilirsiniz.
aslında cihazı kullanan değilde satışını yapan yada üretici firma bunu katologlar halinde sunmalı sanki portakal alıyoruz dışı güzelmi görünüyor evet alayım 1kilo ama içinde ne var değilmi şimdi ben muallaktayım polar cihazları çok yüksek maliyetli diğer cihazlarda onlara göre biraz daha uygun gibi birisi tam anlamıyla orjinal diğerleri onun kopyası gibi birşey kafam karıştı açıkcası
sedat_demir
Üye
- Katılım
- 11 Ocak 2008
- Mesajlar
- 555
- Puanları
- 1
samet merhaba bize yaptığın herhangi bir arızalı kartın v/ı eğrisini gösterebilirmisin
samet_748
Üye
- Katılım
- 22 Kas 2006
- Mesajlar
- 114
- Puanları
- 1
- Yaş
- 35
olur atarım uplad edip alacak olan varsa program detaylı kullanım anlatımını da yapabilirim sonuçta türk malı ve bu işle ugraşan arkadaşlarımın bunu bılmesi kullanması sahip çıkması gerekmektedir.
Benzer Konular
Forum istatistikleri
Çevrimiçi üyeler
- castiels
- furoz6868
- i.tandogan
- osman42osman
- macix
- kumanda-cı
- mayacnc
- tonyymontanaa
- yaman0211
- Hakan354
- derta123
- artisstkumral
- onur yıldız71
- sebahattindurak
- Cewo26
- seko939
- Furkan_akincii
- malikenes
- Mikail.eem
- Mustafa KABADAYI
- Ali BERK
- Süpürgeci41
- imdatatas
- writersoul
- lekeci
- Vilianauwf
- semekdar
- hsnbugday
- liguan
- paskomya
- tamirci34
- ensarkirli
- ergül05
- emodiyator
- StratoMaster
- eskici09