İzole devrede normal işletme koşullarında her fazın faz-toprak gerilim değerleri birbirine eşit olmasına rağmen, bir faz toprak arızasında fazların toprağa göre gerilimleri büyük ölçüde değişir.
Durumu böyle olunca izole devrelerde gerilim değişiminden faydalanılarak faz toprak arızalan belirlenir.
Bu özellikten istifade edilerek yapılan koruma şekline, HOMOPOLER TOPRAK KORUMA veya REZİDÜEL TOPRAK KORUMA denir.
Homopoler toprak korumayı gerçekleştirebilmek için primeri yıldız bağlı ve nötr noktası topraklı, sekonderi açık üçgen bağlı gerilim transformatöründen faydalanılır.
Gerilim transformatörünün her bir primer sargısına faz toprak gerilimi uygulanmaktadır.
Şekil- 11 de görüldüğü gibi, C fazı toprak kısa devresinde, gerilim transformatörünün primer sargısının nötr noktasına C fazı gerilimi uygulanmış olmaktadır. Durum böyle olunca C sargısı uçlarındaki potansiyel farkı sıfır, diğer sargılardaki potansiyel farkı ise fazlar arası gerilim değerine ulaşır.
Bu durum vektöryel olarak şu şekilde açıklanabilir:
Normal işletme koşullarında çalışan gerilim transformatörünün primer sargısına uygulanan birbirinden 120° faz farklı üç fazın vektörü, şekil 12-a da görülmektedir. İzole devreye bağlı fiderde oluşan C fazı toprak arızasında, A ve B fazları ile toprak arasındaki gerilim, fazlar arası gerilim değerine eşittir(Şekil 12-b.)
Bu iki fazın vektöryel toplamı alındığında,arıza öncesindeki faz-toprak geriliminin üç katına eşit bir gerilim değeri oluşur, (Şekil 12 c). Bu gerilime REZÎDÜEL GERİLİM denir.
Rezidüel gerilim, gerilim transformatörünün açık üçgen bağlı sekonder sargısından elde edilir ve söz konusu sargıdan rezidüel gerilim rölesi beslenir(Şekil- 11).
Rezidüel gerilim rölesinin kontağı kapandığında,
a - Zil çalar
b - Kumanda panosu üzerinde "HOMOPOLER TOPRAK veya REZİDÜEL TOPRAK" ışıklı sinyali çıkar.
NOT:
1 - İzole devreye aît baradan tek bir fider besleniyorsa, fider çıkış kesicisine de açma kumandası verilir.
2 - Söz konusu baradan birden çok fider besîeniyorsa, arızalı fiderin işletmeci tarafından beslenmesi gerekir. Bu işlem fider kesicilerinin tek tek açılması şeklinde yapılır. Arızalı fider belirlendikten sonra enerjîsîz bırakılır ve durum İlgililere bildirilir.
3 - Faz-toprak arızasının herhangi bir fîderden gelmediği belirlenirse, barada
olabileceği unutulmamalıdır.
4 - Gerilim transformatörünün primer sargı girişindeki sigortalardan herhangi birinin atması halinde rezidüel gerilim oluşmaz. Ancak iki faz sigortasının atması halinde meydana gelir ve rezidüel gerilim rölesini çalıştırabilir.
izole devrede kullanılan gerilim transformatörünün açık üçgen bağlı sekonder sargısı yoksa.ADAPTÖR TRANSFORMATÖRÜ kullanılır.
Adaptör transformatörünün primer sargısı yıldız ve gerilim transformatörünün sekonder sargısından beslenmekte,sekonder sargısı açık üçgen ve rezidüel gerilim rölesini beslemektedir, (Şekil-13).
Adaptör transformatör genel olarak,röle panosunda ve rezidüel gerilim rölesinin alt kısmında bir yere monte edilmektedir.
Rezidüel gerilim rölesi,güç transformatörünün boşta devreye alınıp baranın beslenmesi durumunda çalışabilir.
Ferro-rezonans nedeniyle meydana gelen bu olay, İki şekilde önlenebilir.
1 - Bir güç transformatörü bir miktar yükle devreye alınır.
2 - Gerilim transformatörünün açık üçgen bağlı sekonder sargıuçlarına.uygun değerde omik özellikte bir direnç bağlanır.
Alıntıdır:
