Transistörleri Anlamak, Transistörü nasıl sürmeliyim.

[kadirilkimen]

Merhaba, öncelikle daha önce açtığım konu ile benzerliğinden dolayı kusuruma bakmayın, diğer konu, doğrudan Tip41 üzerine bir soruydu. Bu sorum daha genel kaldığı için yeni konu açma ihtiyacı duydum.

Durumlar ve sorular:
Durum 1 = Datasheet'lerde çok farklı tiplerde transistör isimleri görüyorum Epitaxial, bipolar bjt fet mosfet, darlington bıdı bıdı.

Soru 1 = Bu farklı tipteki transistörleri sürmenin mantığı aynı mıdır? yoksa transistöre göre sürme mantığı değişir mi? Mesela base emitter voltajı 5 volt olup kazancı 1000 olan bir epitaxial transistör ile, yine base emitter voltajı 5 volt olup kazancı 1000 olan bipolar transistör farklı mı sürülür? yoksa aynı devrede birbirinin yerine kullanabilir miyim?

Durum 2 = Şimdi transistörün kazancı 1000 diyelim. Base - emitter voltajı 5v. Base'e 5 volt 10 mA sinyal uygularsak, çıkışta bu 1000'e katlanıp 10.000 mA yani, transistörden 10A geçebilecek anlamına geliyor değil mi?

Soru 2 = Çoğu datasheet'te base' ne kadar akım uygulayabileceğimiz yazmıyor. Bu noktada da benim kafam karışıyor. Transistörün kaldırabildiği max. akım 5 amper, kazancı da gene 1000 olsun, bu durumda, base'e 5mA sinyal uyguladığımızda, transistörden 5 amper geçebilecek. Ancak datashette max akım 5 amper ise, kısa süreliğine 10 ampere dayanabilir yazıyor genelde. bu durumda ben bu transistöre 10 mA uygulasam, çıkıştan 10 Amper alabilecek miyim? transistör yanmayacak olsa, bu durumda base'e 100ma uygulasam, 100 Amper alabilirim anlamına mı geliyor? ( tabiki güç kaynağı yetiyorsa ve bunu çeken bir yük varsa vs. vs. )

Durum 3 = Hiç bir datasheette bu transistörü switch olarak kullanmak için şunu yapabilirsiniz demiyor. Elbette bir matematiği vardır. Ancak anladığım kadarı ile, transistörü röle yada anahtar gibi kullanmanın yolu, transistörün iç direncinin en düşük olacağı şekilde base'e akım uygulamak. doğru değil ise, lütfen bilgilendirin.

Soru 3 = Transistörün kazancı 1000, be voltajı 5, max akımı da 5 amper olsun. Ben bu transistörü switch olarak kullanmak için ne yapmam gerektiğini nasıl hesaplayacağım? Bu kafamı çok karıştırıyor. Çoğu kaynakta, base emitter saturation voltage dan bahsediliyor. Ancak çoğu datasheette bu geçmiyor. Transistöleri switch olarak kullanabilmek benim için çok önemli. Ancak bi türlü çözemedim lütfen bu konuya özellikle el atın

Durum 4 = Mosfetleri çok seviyoruz o kesin. Anladığım kadarı ile mosfetler, diğer transistörlerden farklı oluyor. Çünkü datasheette verilen veriler diğer tür transistörlerden farklı oluyor. Kazanç diye bir değer hiç bir mosfet datasheet'inde görmedim?

Soru 4 = Mosfetler kendiliğinden anahtar gibi mi çalışır? datasheet'ine bakıp, bir mosfet'i doğrudan anahtar gibi kullanmak için ne yapmam gerektiğini nasıl anlarım? Mesela internette, npn tipi irf530 mosfet'i arduino ile araya 1k transistör bağlayıp süren çok olmuş. bu hesaptan, benim kaba hesabımla irf530 girişine 5v. 4.5 - 5mA sinyal verilmiş oluyor.irf datasheet'ine baktığımda VGS yani gate- source voltajı +- 20v diyor. aşağıda nasıl okumam gerektiğini daha çözemediğim grafiklerde de VGS en çok 15v olarak gösterilmiş. Şimdi bu insanlar 5v ile irf530'u sürdüklerinde bu durumda anahtar gibi kullanmamış oluyorlar anladığım kadarı ile.
Mosfetler için mosfet sürücüler var ama, türkiyede özellikle çok pahalılar. Hem bir mosfeti nasıl süreceğimi hesaplayabilmeyi isterdim süper olurdu.

Durum 5 ( son durum ) = POWER DISSIPATION nedir arkadaş. Şimdi bir transistörün olayı, direncinin değişmesi. yani base ( yada mosfetler de aynı mantıkta ise, gate'e ) girişine verdiğimiz voltaj ve akıma göre, transistörün direnci değişiyor. Yani transistörün kendi direnci 0 olmadığı sürece, üzerinden akım geçerken direncinden dolayı transistör ısınacaktır. bunun da power dissipation olduğunu biliyorum. Ancak datasheetteki power dissipation'ı nasıl algılamalıyım onu bilmiyorum.

Soru 5 = Mesela, bir transistörün güvenli max akımı 5 amper olsun. datasheette de power dissipation 50 watt olsun. Bunun anlamı, bu transistörden 5 amper enerji geçerken, aynı zamanda 50 watt ısı üretir mi?
Bu durumda ben bu transistörden ne kadar ve nasıl enerji çekersem çekeyim sürekli ısınır anlamına mı geliyor? Mesela bazı devreler görüyorum. motor sürücülerde özellikle ( PWM olayları ayrı. onları karıştırmadan ) motor döndüğü sürece transistör bildiğin ısınmıyor. Ama benzer bir devreyi ben yaptığımda transistör ısınıyor. hatta genelde yanıp gidiyor işte bozuk komponent çekmecesi de burdan geliyor. düşünün ki bu iş için çekmece ayırdım Yani bazı devreler aynı şartlarda ısınma göstermezken, benim devrelerim neden ısınır? elbette devreyi görmeden bunu anlamak zordur. Ancak transistörü tam olarak switch gibi kullanamadığımdan kaynaklandığını düşünüyorum.

Bütün sorularıma referans olacak bir örnek durum da şu;
Bu transistör konusunu iyi anlayabilmek için kendim bir step motor sürücü yapmaya karar verdim. programlama ve pwm konusunda sıkıntım yok. istediğim gibi pwm üretip bununla motor için sinyaller oluşturabiliyorum.
Step motorun bir sargısı 1 ohm dirence sahip. 24 volt güç kaynağına direk bağladığımda ( dönmeyip sabit duruyor doğal olarak ) 14 amper'e kadar akım çekiyor ve elle step motoru döndürmek imkansız. hatta pense ile bile döndürmeyi başaramadım.
Aynı motoru güç kaynağına irf530 ile bağladığımı düşünelim. irf530, 100volt 17 amper. VGS 20 volta kadar müstehaktır denmiş. Gate'e 1k direnç bağlayıp, 20volt veriyorum. bu durumda ampermetre de gördüğüm değer 10 amper. bu aradaki 4 amper transistörde mi kayboluyor? ampermetreyi güç kaynağı ile motor arasına bağlıyorum. motoru da transistöre, transistörü de gnd ye. transistörde 4 amper havaya karışsa bile, yine de 14 amper okumam gerekmez mi? yada transistörde mesela 5 amper kayboluyor olsa, toplamda 14+5 amper okumam gerekmez mi? Bu şartlarda anlıyorum ki transistörü switch olarak kullanamıyorum. Yoksa 14 amper olmasa bile 12 - 13 amper gibi bir değer görmem gerekirdi?

PWM ile irf530'a %10 duty uygulayarak switch gibi kullanmak için ne yapabilirim? gate'e nasıl bir voltaj / akım uygulamam gerekir?

Ben yazarken yoruldum umarım küfür etmezsiniz. Ama boş sorular sormadığımı düşünüyorum. Umarım herkese faydalı olur.

 

[binbaşı]

"Durum 3 = Hiç bir datasheette bu transistörü switch olarak kullanmak için şunu yapabilirsiniz demiyor. Elbette bir matematiği vardır. Ancak anladığım kadarı ile, transistörü röle yada anahtar gibi kullanmanın yolu, transistörün iç direncinin en düşük olacağı şekilde base'e akım uygulamak. doğru değil ise, lütfen bilgilendirin.”

Cevap: Transistörlerin anahtarlama elemanı olarak kullanılanları daha özeldir,bu özellikleri de zaten datasheetlerinde genellikle de belirtilir,örneğin BU508AF (İçinde koruma diyotsuz olanı) BU508DF (İçinde koruma diyotlu olanı) gibi tv yatay çıkış katında yatay saptırma bobinini tv besleme katından gelen +115 volt dc. ile anahtarlayıp sürmekte,mosfet yapısında olanlar da smps veya tv besleme katında smps trafosundan önce anahtarlama elemanı olarak kullanılır,özellikleri buna uygundur,her ikisi de hem mosfet hem de yatay çıkış katında kullanılanı yüksek frekanslarda anahtarlanmaya uygundur.Ama transistörlü ateşlemede kullanılan bir transistor ün bunlar kadar yüksek frekanslarda anahtarlama yapması da gerekmez,malzeme özelliği daha farklı seçilir,bu bir matematik olayı değil de yüksek frekansta çalışacak malzeme iç yapısının tam olarak da bunu uygun olarak seçilmesidir,burada asıl belirleyici olanı budur.

Transistor de olduğu gibi iç yapısında güç kaybı fazla olmadan çalışan diğer başka anahtarlama elamanları vardır,tristör,triyak,quadrak,vb. gibi.Bunlar daha yüksek ac veya dc voltajlarında transistorlerden daha az kayıplarla anahtarlama yapabilmek için genellikle de kullanılırlar.Tüm sıradan transistörlerin akım kazancı için genel olarak da kullanılacak olanını,siz tutup bir anahtarlama elemanı (BU508AF gibi) kullanmaya kalkarsanız hem fazla verim alamazsınız,hem de ısı şeklinde akım kıyımı,bu iç yapısında çok daha yüksek olur,iç malzeme yapısı buna hiç uygun değildir çünkü.Bunlardan bazıları alçak frakansta bazıları ise çok daha yüksek frekanslarda anahtarlanmaya (Switchlemeye) daha uygundur,hepsini ayni kefeye koymamız ise mümkün olamaz.Kolay gelsin.

 

[deepfreeze]

Cok sahane sorular konuyu merak ve ilgiyle takip edecegim

 

[kadirilkimen]

IRFIZ34EPBF

"Durum 3 = Hiç bir datasheette bu transistörü switch olarak kullanmak için şunu yapabilirsiniz demiyor. Elbette bir matematiği vardır. Ancak anladığım kadarı ile, transistörü röle yada anahtar gibi kullanmanın yolu, transistörün iç direncinin en düşük olacağı şekilde base'e akım uygulamak. doğru değil ise, lütfen bilgilendirin.”

Cevap: Transistörlerin anahtarlama elemanı olarak kullanılanları daha özeldir,bu özellikleri de zaten datasheetlerinde genellikle de belirtilir,örneğin BU508AF (İçinde koruma diyotsuz olanı) BU508DF (İçinde koruma diyotlu olanı) gibi tv yatay çıkış katında yatay saptırma bobinini tv besleme katından gelen +115 volt dc. ile anahtarlayıp sürmekte,mosfet yapısında olanlar da smps veya tv besleme katında smps trafosundan önce anahtarlama elemanı olarak kullanılır,özellikleri buna uygundur,her ikisi de hem mosfet hem de yatay çıkış katında kullanılanı yüksek frekanslarda anahtarlanmaya uygundur.Ama transistörlü ateşlemede kullanılan bir transistor ün bunlar kadar yüksek frekanslarda anahtarlama yapması da gerekmez,malzeme özelliği daha farklı seçilir,bu bir matematik olayı değil de yüksek frekansta çalışacak malzeme iç yapısının tam olarak da bunu uygun olarak seçilmesidir,burada asıl belirleyici olanı budur.

Transistor de olduğu gibi iç yapısında güç kaybı fazla olmadan çalışan diğer başka anahtarlama elamanları vardır,tristör,triyak,quadrak,vb. gibi.Bunlar daha yüksek ac veya dc voltajlarında transistorlerden daha az kayıplarla anahtarlama yapabilmek için genellikle de kullanılırlar.Tüm sıradan transistörlerin akım kazancı için genel olarak da kullanılacak olanını,siz tutup bir anahtarlama elemanı (BU508AF gibi) kullanmaya kalkarsanız hem fazla verim alamazsınız,hem de ısı şeklinde akım kıyımı,bu iç yapısında çok daha yüksek olur,iç malzeme yapısı buna hiç uygun değildir çünkü.Bunlardan bazıları alçak frakansta bazıları ise çok daha yüksek frekanslarda anahtarlanmaya (Switchlemeye) daha uygundur,hepsini ayni kefeye koymamız ise mümkün olamaz.Kolay gelsin.

Bu durumda, eğer doğru anladım ise, genel olarak akım kazancı amacıyla yapılmış transistörlerle anahtarlama uygulaması yapmak doğru değil. Doğru mu anlamışım acaba?

Mesela tip122 transistörünün datasheet'inde akım kazancı 1000 görünüyor. Ancak açıklamasında; Medium power linear switching applications yazıyor. Bu durumda bu transistör ile anahtarlama yapabilir miyim? şu anda çekmecede 5 - 6 tane patlamış tip122 var 5 voltta farklı akımlarla sürdüğümde farklı sonuçlar alıyorum. gate'e verdiğim ceryanı arttırdıkça akım kazancı artıyor. Ama hangi noktada artık switch olarak çalıştığını anlamış değilim

 

[bayro0]

Merhaba,

Sorular o kadar güzel ve o kadar bilgece sorulmuş ki cevap yazarken 3-5 kere düşünüyor insan.
Bildiklerimi yazayım ama sizin gibi uzun uzun açıklama yapmam zor.

Soru 1 = Bu farklı tipteki transistörleri sürmenin mantığı aynı mıdır? yoksa transistöre göre sürme mantığı değişir mi?

Transistörlerin ailesi çok geniştir, aileden çok aşiret gibidirler ve bu nedenle de sürme mantıkları farklıdır, hatta aynı elemanı, devrede bulunduğu yere göre de farklı şekilde sürmek gerekebilir.

Ancak datashette max akım 5 amper ise, kısa süreliğine 10 ampere dayanabilir yazıyor genelde. bu durumda ben bu transistöre 10 mA uygulasam, çıkıştan 10 Amper alabilecek miyim? transistör yanmayacak olsa, bu durumda base'e 100ma uygulasam, 100 Amper alabilirim anlamına mı geliyor? ( tabiki güç kaynağı yetiyorsa ve bunu çeken bir yük varsa vs.

Aslında bu soruya gereken cevabın en önemli bölümünü kendiniz vermişsiniz. Yükünüz varsa, kaynağınız uygunsa vs.
Transistör yanmayacak olsa, Beyz ucuna uyguladığınız gerilimi limit değerlerinin üzerinde arttırsanız dahi çıkış değerleriniz çok da fazla artmaz yani 100 A alamazsınız. Doyumda çalışma durumunu zaten biliyorsunuzdur.

Mosfetler için mosfet sürücüler var ama, türkiyede özellikle çok pahalılar. Hem bir mosfeti nasıl süreceğimi hesaplayabilmeyi isterdim

Mosfetlerin besleme mantığı akımla değil gerilimle ilgilidir. Gate ucunu kondansatörmüş gibi düşünüp, iletim durumu için (+) potansiyele, kesim durumu için (-) potansiyele çekmeniz gerekir. Bir anahtarlama devresinde de bu işlemi çok hızlı yapabilmesi Mosfeti vazgeçilmez bir eleman yapmaktadır.

Soru 5 = Mesela, bir transistörün güvenli max akımı 5 amper olsun. datasheette de power dissipation 50 watt olsun. Bunun anlamı, bu transistörden 5 amper enerji geçerken, aynı zamanda 50 watt ısı üretir mi?

Transistör anahtarlama amacıyla kullanılıyorsa; transistör doyumda değilse yani aktif bölgede çalışıyorsa ve transistör üzerinde harcanan güç power dissipation değerinden fazlaysa transistör bozulur. Yani, uygun gerilim değerinde transistör üzerinden uygun akımı çekmek gerekiyor.

Ben de yoruldum.

Umarım cevaplar yeterli olmuştur.

Kolay gelsin.

 

[by lent]

Megepin dökümanlarına başvur ama zaten okuduysan daha değerli detaylı kaynak yoktur iyisi mi direkt ingilizce kaynaklara bak...

 

[kadirilkimen]

Megepin dökümanlarına başvur ama zaten okuduysan daha değerli detaylı kaynak yoktur iyisi mi direkt ingilizce kaynaklara bak...

Megep'in dökümanlarını bir araştırayım. ( ehehehe, orhun kitabelerini oku der gibi hissettirdi ilk okuyunca nedense ) Ancak ingilizce olsun türkçe olsun kaynakları zaten imkanım olduğunca araştırıyorum. Fakat çoğu bilgi ve döküman, sizin halihazırda bazı şeyleri bildiğinizi varsayıyor. Bu durumda da dökümanlar bir işe yaramıyor. İngilizce dökümanlar daha sıkıntılı. Dökümanların çoğundaki en büyük problem, teorik bilgi üzerine örnek devreler verilmiş. Örnek devreyi yapıyoruz, beklediğimiz gibi çalışmıyor En iyisi bilen insana doğru soruları sormak diye düşündüm. Yoksa zaten araştırmadan sorarak öğrenmeye çalışan insanın gideceği yol çok uzun olmuyor.

Merhaba,

Sorular o kadar güzel ve o kadar bilgece sorulmuş ki cevap yazarken 3-5 kere düşünüyor insan.
Bildiklerimi yazayım ama sizin gibi uzun uzun açıklama yapmam zor.



Transistörlerin ailesi çok geniştir, aileden çok aşiret gibidirler ve bu nedenle de sürme mantıkları farklıdır, hatta aynı elemanı, devrede bulunduğu yere göre de farklı şekilde sürmek gerekebilir.



Aslında bu soruya gereken cevabın en önemli bölümünü kendiniz vermişsiniz. Yükünüz varsa, kaynağınız uygunsa vs.
Transistör yanmayacak olsa, Beyz ucuna uyguladığınız gerilimi limit değerlerinin üzerinde arttırsanız dahi çıkış değerleriniz çok da fazla artmaz yani 100 A alamazsınız. Doyumda çalışma durumunu zaten biliyorsunuzdur.



Mosfetlerin besleme mantığı akımla değil gerilimle ilgilidir. Gate ucunu kondansatörmüş gibi düşünüp, iletim durumu için (+) potansiyele, kesim durumu için (-) potansiyele çekmeniz gerekir. Bir anahtarlama devresinde de bu işlemi çok hızlı yapabilmesi Mosfeti vazgeçilmez bir eleman yapmaktadır.




Transistör anahtarlama amacıyla kullanılıyorsa; transistör doyumda değilse yani aktif bölgede çalışıyorsa ve transistör üzerinde harcanan güç power dissipation değerinden fazlaysa transistör bozulur. Yani, uygun gerilim değerinde transistör üzerinden uygun akımı çekmek gerekiyor.

Ben de yoruldum.

Umarım cevaplar yeterli olmuştur.

Kolay gelsin.

Ehehe, takdiriniz için teşekkür ederim. soruların saçma yada anlamsız olmadığını bilmek güzel oldu

Şimdi bu durumda anladıklarımın sağlamasını yapayım;
Bipolar, epitaxial darlington npn, pnp upc cpc adsfsdsa mosfet cosfet eğer transistörlerle güzel anlaşmak istiyorsak, bu temel transistör tiplerini iyice anlayıp, her birinin kumanda mantığını da ayrıca anlamak gerekiyor. Yoksa bu devreden 10 amper akım geçicek, 20 amperlik transistör koyayım çalışsın olmuyor.


Transistörün doyumda çalışması konusunu biliyorum. Transistör doyum noktasına ulaştığında, en düşük dirence sahip oluyor ve üzerinden akabilecek en yüksek akım geçiyor. Ancak ben sürdüğüm transistörü doyumda mı aktif bölgede mi çalıştığından emin olamıyorum bunun için datasheet'e bakıp ne yapmam gerektiğine nasıl karar vereceğim?
tip122 üstünden gidelim. verileri şu şekilde
emitter base voltage = 5V
base current = 120mA
collector current = 5A

Bu durumda, base'e 5V, 120mA uygularsam, transistör doyacak ve üzerinden 5 Amper akabilecek anlamına mı geliyor? Datasheetten anladığım zaten, base'e 5V ve 120mA dan fazlasını verirsen o saatten sonra ancak allahın lütfu bu transistörü hayatta tutar diyor.



Mosfetleri dün ingilizce bir kaynaktan okuyup iyice anlamıştım. Gerilim olayını çözdüm, Hatta transistörlerimin çoğunu neden doyumda kullanamadığımı da oradan görmüş oldum.
Benim yaptığım en büyük hata sanırım şuydu;
Eğer doğru anladıysam, base'e verilecek voltaj mesela 5 volt ise, bu 5 voltu, base - devrenin toprağı olarak değil, base, transistörün emmiteri arasındaki potansiyel fark olarak vermek gerekiyor.

Benim yapmaya çalıştığım transistörlü motor devrelerinde hep, akımı ölçebilmek için bir sense direnci var. dolayısı ile, transistörlerin emmiter uçlarındaki voltaj 0 değil, duruma göre 0.5 - 1.5 volt gibi olabiliyor. Bu durumda base'e ben devrenin gnd ucuna göre 5 volt veriyorum. Ama transistörün emitter'ine göre bu aslında 3.5 volt oluyor. dolayısı ile transistör asla doyuma ulaşmıyor.
Birisi eğer bu yazdığım doğru veya yanlış diye lütfen belirtsin çok kritik birşey bence bu.
Aslında ben bu güne kadar hiç bir transistörü doyumda kullanamamışım diye düşünüyorum bu durumda.



Transistör doyumda da kullanılsa üzerinde bir güç harcanıyor. ancak doyumda iken direnci minimumda olduğundan, üzerindeki ısıya dönüşen kayıp çok az oluyor.
Eğer transistörü doyumda kullanmazsak, direncine bağlı olarak oldukça fazla ısı kaybı olabiliyor.

Sizin son paragrafta yazdığınızdan anladığım şu;
Eğer transistör 5 amper gücündeyse ve %50 açık olacak şekilde kullanıyorsak, üzerinden 2.5 amperden fazla enerji çekmek istediğimizde aşırı ısınmaya başlayacak, sonunda da bozuk komponent çekmecesini boylayacak. Yani bu durumda pwm ile de sürsek, nasıl kumanda edersek edelim, şunu yapmamamız gerekiyor;
step motor sargıları güç kaynağına direk bağlandığında 14 amper kadar çekebiliyor. Ben bu motoru asla 5 amper verebilen bir transistör ile sürmemeliyim. çünkü transistörü pwm ile %10 bile açsam motor 14 amper çekmeye çalışıyor. Bu akım transistörden geçemediği için ısı üretiyor. %10 açtığımda 14 amper'in 1.4 amperi transistörden geçebiliyorken, geçemeyen bütün o amperler ısıya dönüşüyor. ( bu hesaplar sanırım yanlış oldu. Ancak matematiği birebir böyle olmasa da, sanırım çıkış mantığım doğru )

Eğer motor direk bağlandığında 2 amper çekiyor olsaydı, %10 açmış olsam bile, transistörden geçemeyen akım fazla olmayacağından transistörün limitlerini zorlamayacak, dolayısı ile, oluşan ısıyı bertaraf edebildiğim sürece devre çalışmasına devam edecekti.

Türkçesi, benim bu motor için tip122 gibi transistörleri bozuk olmayanlar çekmecesinde tutup, mosfetleri kuşanmam gerekiyor.

Aslında, pwm ile transistörü sürekli anahtarlayarak doyum noktasına açıp kapatma ile %10 enerjilendirsek, transistör üzerindeki güç kaybı o kadar yüksek olmayacak. Yine de, mosfetler dışındaki diğer transistölerin doyuma ulaşma süreleri, anladığım kadarı ile bir çok uygulama için yeterli hızda olmuyor. Bu yüzden transistörü biz pwm ile doyumda sürmeye çalışsak bile, tam doyuma ulaşamadan aç kapa yapıp duruyoruz. bu da transistörün sürekli aktif bölgede bir direnç gibi davranmasını ve üzerinde aşırı güç kaybı oluşmasına sebep oluyoruz.


Kusura bakmayın, bu kadar uzun ve her düşündüğümü detaylıca yazıyorum. Çünkü önemsiz gibi görünen basit detaylar yüzünden haftalarca basit devreleri kuramıyor çoğu insan. Eğer yazacaksak en azından araştıran insanlar için derman olabilsin.

 

[bayro0]

Sayın @kadirilkimen,

Sizin espri anlayışınız transistörlere olan aşkınızın çok çok ötesinde....
Yazdıklarınızı keyifle okudum,
en çok güldüğüm yerleri de bilmenizi isterim:,

( ehehehe, orhun kitabelerini oku der gibi hissettirdi ilk okuyunca nedense )

Datasheetten anladığım zaten, base'e 5V ve 120mA dan fazlasını verirsen o saatten sonra ancak allahın lütfu bu transistörü hayatta tutar diyor.

Türkçesi, benim bu motor için tip122 gibi transistörleri bozuk olmayanlar çekmecesinde tutup, mosfetleri kuşanmam gerekiyor.

Gelelim sorularınıza:

Megep'in dökümanlarını bir araştırayım.

MEGEP dökümanları lise öğrencileri için hazırlanmıştır, bu belgelerde Bakanlığın isteği nedeniyle aşırı ispat ve teorilerden kaçınılır, sonuç odaklı pratik bilgileri kapsar; ayrıca sizin merak edip peşine düştüğünüz soruları sormak günümüz lise öğrencilerinin aklına bile gelmez; orada temel bilgileri bulabilirsiniz ama sizin sorularınız temel bilgilerle cevap verilecek türden değildir.

Ancak ben sürdüğüm transistörü doyumda mı aktif bölgede mi çalıştığından emin olamıyorum

Bunu basit bir deney yaparak kendiniz de bulabilir ve durumu anlayabilirsiniz.
Yaptığınız devrede Beyz akımını kontrollü bir şekilde artırdığınızda Ic akımının da arttığını görürsünüz.
Buradaki akım değerleri yardımıyla akım kazancı (o an için ) bulunur.
Akım kazancı= Ic/Ib

Ancak bir süre sonra akım kazancı formülü hükmünü yitirir,
yani siz Beyz akımını artırdığınız halde Kollektör akımı artmaz,
mutlu son Doyum bölgesine hoş geldiniz...
Bu Ic akımının artmadığını ilk gördüğünüz noktada Ib akımını yükseltmeyi durdurmalısınız.
Teorik olarak; Ic= Vcc/Rc noktasına ulaştınız, daha fazla yükselemez.
Bu deney süresince Vce arasına bir voltmetre bağlarsanız, doyum noktasında Vce değerinin 0(sıfır) değerine çok yakın olduğunu da görebilirsiniz.

Eğer doğru anladıysam, base'e verilecek voltaj mesela 5 volt ise, bu 5 voltu, base - devrenin toprağı olarak değil, base, transistörün emmiteri arasındaki potansiyel fark olarak vermek gerekiyor.

Kesinlikle doğru anlamışsınız.

step motor sargıları güç kaynağına direk bağlandığında 14 amper kadar çekebiliyor. Ben bu motoru asla 5 amper verebilen bir transistör ile sürmemeliyim. çünkü transistörü pwm ile %10 bile açsam motor 14 amper çekmeye çalışıyor.

Burası da doğru, ancak dikkat edilmesi gereken iki nokta var:
1- PWM'de akım azaltılmaz, akımın uygulandığı-geçtiği süre azaltılır; kısa süreli verilir-kesilir.
2-Genellikle step motorun hızını artırmak için akımı artırmak isteriz, gerilimin de artırılması gerektiğini pek aklımıza getirmeyiz. Sonra da "neden motorum daha hızlı dönmüyor" sorusuyla baş başa kalırız.

Bu yüzden transistörü biz pwm ile doyumda sürmeye çalışsak bile, tam doyuma ulaşamadan aç kapa yapıp duruyoruz. bu da transistörün sürekli aktif bölgede bir direnç gibi davranmasını ve üzerinde aşırı güç kaybı oluşmasına sebep oluyoruz.

Bu yorum ile olayı bitirdiniz, tebrik ederim.


Açtığınız bu konudaki sorduğunuz sorular, bu sorulara karşı verilen cevaplara karşı yeniden sorduğunuz sorularla çok eğitici-öğretici bir çalışma yaptınız. Teşekkürler.

Sizin işinize yarayacağını düşündüğüm üç dökümanı aşağıya ekliyorum.

Kolay gelsin.

 

[binbaşı]

IRFIZ34EPBF

Bu durumda, eğer doğru anladım ise, genel olarak akım kazancı amacıyla yapılmış transistörlerle anahtarlama uygulaması yapmak doğru değil. Doğru mu anlamışım acaba?

Mesela tip122 transistörünün datasheet'inde akım kazancı 1000 görünüyor. Ancak açıklamasında; Medium power linear switching applications yazıyor. Bu durumda bu transistör ile anahtarlama yapabilir miyim? şu anda çekmecede 5 - 6 tane patlamış tip122 var 5 voltta farklı akımlarla sürdüğümde farklı sonuçlar alıyorum. gate'e verdiğim ceryanı arttırdıkça akım kazancı artıyor. Ama hangi noktada artık switch olarak çalıştığını anlamış değilim

Merhaba.Evet,çok doğru da anlamışsınız,sn.kadirilkimen,yapmasına yaparsınız ama,o amaç için üretilmedikleri,içlerine de katkı maddeleri laboratuvar ortamında bu amaç için çok özel olarak da katkılanmadığı için tam verim alamazsınız,datasheetinde "anahtarlama için çok uygundur" yazanları bu iş için biçilmiş de kaftandır diyebiliriz,kesin bir sonuç olarak.Verdiğiniz orta güçlerde lineer anahtarlama yazısı olanlarıyla da sadece orta güçlerde anahtarlama yapabilirsiniz belirtildiği gibi,çok yüksek güçlerde anahtarlamaya uygun olmaz,eğer ing.karşılığı üzerinden hüküm ve sonuca da gidersek.

Soru sorma ve kısmen içinde kendi cevabını vermeniz,bir stand-up gösterisi gibi Cem Yılmaz'a parmak ısıttıracak ölçüde çok başarılı da olmuş,ben böyle buldum bir yorumcu olarak da,okurken kıs kıs ben de gülmedim değil,itiraf ediyorum.diğer arkadaşlaR madem ki itiraf edip samimice de belirtiler bunu,ben de belirtiyorum çekinmeden.Bu tarz, pek çok üyenin ilgi odağı haline gelip farkında olmadan öğrenmelerini de sağlayacaktır.Tebrik ediyorum bu soruş tarzınız için tekrardan ben de diğer arkadaşlar gibi.

İşin teorik yanı aslında bildiğimiz gibi "megep/elektrik-elektronk esasları" modülünde fazlasıyla da vardır,ama burada üyeler nazarında yapılan beyin fırtınaları ve görüş alışverişleri çok sayıda bu yolda öğrenme yolunda olabilenler için (Kendimi de katıyorum,çünkü mesleğim elektronik değildir,sadece gözlemci ve araştırıcı olarak çabalarım mevcuttur bu konularda) kendi çabalarımla uğraşabildiğim gibi benzer olarak da diğer üyeler de,başta kontrolkalemi ortamının ve idarecilerinin sağladığı bu müsait ve çok güzel ortamda,her gün yeni çözümler ararken ve problemler çözerken de,hep bir şeyler öğrenmeyi hedeflemiş ve bu yolda da kademe kademe de hep birlikte çok gayretli olan elektronikçiler olarak da ilerliyoruz hiç şüphesiz,kendinden çok emin adımlarla da.

Siz daha önce bu soruları sormak için de nerelerdeydiniz demek isteyorum,ama soruların sorulacağı saat demek yeni yeni de gelmiş diyelim.Kolay gelsin.Saygılarımla.

 

[binbaşı]

Merhaba,sn kadirilkimen,tekrar merhaba.Örneğin bu modülden PWM ile ilgili olan kendi izlenimlerimi (Yorumumu) size aktarayım bu arada,daha dün okumuştum ve kağıda da çizmiştim.

Duty cycle = Uygulanma süresi/ periyot olarak formilize edilmiştir.Örneğin duty cycle oranı =%50 ise uygulanan asıl voltajın yarısını bir tam periyotta bir alıcıya (Motor gibi) uygulamış oluruz,duty cycle oranı %10 ise voltajın 1/10'u alıcıya verilmiş,%90 ise ) voltajın 9/10'u yani büyük çokluğu alıcı bir motora verilip uygulanmış da olur bir sonuç olarak.Vss (uygulanma zamanı) ve Vcc (Uygulanmayan,sıfırlanan zaman) grafiğinde üstte yani Vss durumda ne kadar uzunsa ve Vcc ne kadar kısa ise o kadar fazla voltaj "duty cycle oranı/çıkış voltajı" gibi bir güzel ve faydalı bir orantı şeklinde alıcı cihaza (motor gibi) uygulanmış olur.Tersinde ise Vss çok kısa,Vcc çok uzun kalırsa,bu modülasyon tekniğinde en az voltaj (Güç) alıcı motora ulaştırılmış olacaktır.Benim de bu şekilde bir tuzum da olsun,diğer işin direk içinde olan ve proje yapan ve osiloskoplarla izlenimlerini bize de aktaran (Sn.toyer gibi) diğer elektronikçilerin yanında,çam sakızı çoban armağanı da diyelim.Kolay gelsin.