Üretim tesisleri, yaşam alanları ve elektriksel güvenliğin sağlanması gereken her noktada topraklama konusu büyük önem arz etmektedir. Elektrik tesislerinde topraklama konusu “ Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği “ ile bazı standartlar ve kurallarla zorunlu hale getirilmiştir. Bu yazımızda topraklama tesislerinde muayene ölçüm ve denetleme noktasında yapılan testleri ve bu testlerin hangi cihazlarla yapıldığını sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Topraklama Tesisi Nedir?
Birbirlerine iletken olarak bağlanan ve sınırlı bir alan içinde bulunan topraklayıcılar ve topraklama iletkenlerinin tümünün bulunduğu sisteme denir.
Topraklamanın temelinde insan hayatının korunması, işletme elemanlarının ve diğer eşyaların hata durumunda elektriğin vereceği hasarlara karşı korunma konusu vardır.
Yeni yapılan veya değiştirilen işletmelerin/tesislerin devreye alınmadan önce montaj ve inşa aşamasında nitel (göz ile )ve nicel (deneysel ve ölçüm ) gözlemlerden geçirilmesi gerekmektedir.
Nitel Gözlem
Enerjisiz durumda ki tesis nicel gözlem yapılmadan önce nitel gözleme tabi tutulmalıdır.
Nicel gözlem; ölçme ve denetleme kavramlarını içermektedir. Çeşitli ölçü ve test aletleri ile yapılmaktadır.
Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği gereğince ölçüm ve test yapılması gereken konular şöyledir;
Süreklilik testinde amaç iki iletken arasındaki direncin ölçülmesidir. Topraklama tesistlerinde süreklilik testleri; koruma iletkenlerinin, ana ve yardımcı eşpostansiyel baralarının bağlantılarının kontrolü için yapılır.
İzolasyon Direncinin Ölçülmesi
Aktif bölümler (Faz iletkenleri) ile toprak arasında ölçülen dirençtir. 3 kademe izolasyon direnç ölçümü yapılır.
250V için yalıtım direnci =<0,25 MW
500V için yalıtım direnci =<0,5 MW
1000V için yalıtım direnci =<1 MW olmalıdır.
Toprak Özdirencinin Ölçülmesi
1 m³ toprağın direncidir. Değeri toprağın yapısı ve içindeki su oranına bağlıdır. Bir elektrodun toprağa geçiş direnci, toprağın özdirencine bağlıdır. Aşağıdaki tabloda birkaç örnek görebilirsiniz.
Topraklama Direncinin Ölçülmesi
Toprağın elektrik akımını geçirebilmesisırasında gösterdiği tepkidir. Toprak aslında bakır gibi normal iletkenlere göre daha zayıf bir iletkendir. Ancak akım için alan yeteri kadar büyükse, direnç düşük olup toprak iyi bir iletken haline gelebilir. Bu nedenle sistemimizde iletkenler ile toprağın arasında olması gereken bir direnc söz konusudur. Tesis kurulmadan önce bu ölçümler yapılarak, gerekli hesaplamalar ve hazırlıktan sonra tesisat kurulumu gerçekleştirilir.
Loop Empedans (Çevrim Empedansı) Ölçümü
Topraklama sistemlerinde koruma elemanları seçilirken iletken kesitlerinin doğru seçilmesi büyük önem arz etmektedir. Aşırı akım koruma rölelerinin açma zamanı için gerekli olan akıma uygun kesitlerin kontrolü loop empedans ölçümü ile yapılmaktadır.
RCD ( Kaçak Akım Koruma Rölesi) Testi
RCD cihazları önceden imalatçı firma tarafından tespit edilen ve açma akım eşik değeri 30 mA ile 500 mA arasında değişebilen ve sistemin bir bölümünde veya cihazlarda izolasyon hatası meydana geldiğinde rezidüel akımın cihazın belirlenen açma eşik değerine ulaştığında arızalı bölümü veya cihazı besleme kaynağından ayırır. Devreden ayırma olayı ani olarak genellikle 20 ms ile 50 ms arasında yani 50 Hz’lik sistemde 1 ila 2,5 periyotluk süre arasında gerçekleşir.
Topraklama tesislerinin yapımı esnasında kullanılacak RCD cihazlarının doğru zamanda ve doğru anma değerlerinde açma yaptığının kontrolü büyük önem kazanmaktadır.
PSC ve PFC Testleri
İnsan güvenliği açısından alınan önlemlerin başında RCD cihazlar gelmektedir. Ancak elektrik tesisinde kısa devre hata akımlarına karşı elektrikle çalışan cihazları korumakta büyük önem taşıyor.
Topraklama Tesisi Nedir?
Birbirlerine iletken olarak bağlanan ve sınırlı bir alan içinde bulunan topraklayıcılar ve topraklama iletkenlerinin tümünün bulunduğu sisteme denir.
Topraklamanın temelinde insan hayatının korunması, işletme elemanlarının ve diğer eşyaların hata durumunda elektriğin vereceği hasarlara karşı korunma konusu vardır.
Yeni yapılan veya değiştirilen işletmelerin/tesislerin devreye alınmadan önce montaj ve inşa aşamasında nitel (göz ile )ve nicel (deneysel ve ölçüm ) gözlemlerden geçirilmesi gerekmektedir.
Nitel Gözlem
Enerjisiz durumda ki tesis nicel gözlem yapılmadan önce nitel gözleme tabi tutulmalıdır.
- İlgili işletme elemanlarının, güvenlik standartlarını sağlayıp sağlamadığı,
- Elemanların seçiminin, montajının imalatçı verilerine göre yapılıp yapılmadığının,
- Güvenliği etkileyen hasarların olup olmadığının,
- Tehlikeli gövde akımlarına karşı koruma önelemlerinin alınıp alınmadığı,
- Kablo,iletken ve baraların akım taşıma kapasitesine uygun seçilip seçilmediği vb. Gibi konularının kontrolü yapılmaldır.
Nicel gözlem; ölçme ve denetleme kavramlarını içermektedir. Çeşitli ölçü ve test aletleri ile yapılmaktadır.
Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği gereğince ölçüm ve test yapılması gereken konular şöyledir;
- Süreklilik Testleri,
- İzolasyon Direncinin Ölçülmesi,
- Toprak Özdirencinin Ölçülmesi,
- Topraklama Direncinin Ölçülmesi,
- Loop Empedans Ölçümü
- RCD Testi,
- PSC (kısa devre akımı) ve PFC (muhtemel kaçak akım) Testi
Süreklilik testinde amaç iki iletken arasındaki direncin ölçülmesidir. Topraklama tesistlerinde süreklilik testleri; koruma iletkenlerinin, ana ve yardımcı eşpostansiyel baralarının bağlantılarının kontrolü için yapılır.
İzolasyon Direncinin Ölçülmesi
Aktif bölümler (Faz iletkenleri) ile toprak arasında ölçülen dirençtir. 3 kademe izolasyon direnç ölçümü yapılır.
250V için yalıtım direnci =<0,25 MW
500V için yalıtım direnci =<0,5 MW
1000V için yalıtım direnci =<1 MW olmalıdır.
Toprak Özdirencinin Ölçülmesi
1 m³ toprağın direncidir. Değeri toprağın yapısı ve içindeki su oranına bağlıdır. Bir elektrodun toprağa geçiş direnci, toprağın özdirencine bağlıdır. Aşağıdaki tabloda birkaç örnek görebilirsiniz.
Topraklama Direncinin Ölçülmesi
Toprağın elektrik akımını geçirebilmesisırasında gösterdiği tepkidir. Toprak aslında bakır gibi normal iletkenlere göre daha zayıf bir iletkendir. Ancak akım için alan yeteri kadar büyükse, direnç düşük olup toprak iyi bir iletken haline gelebilir. Bu nedenle sistemimizde iletkenler ile toprağın arasında olması gereken bir direnc söz konusudur. Tesis kurulmadan önce bu ölçümler yapılarak, gerekli hesaplamalar ve hazırlıktan sonra tesisat kurulumu gerçekleştirilir.
Loop Empedans (Çevrim Empedansı) Ölçümü
Topraklama sistemlerinde koruma elemanları seçilirken iletken kesitlerinin doğru seçilmesi büyük önem arz etmektedir. Aşırı akım koruma rölelerinin açma zamanı için gerekli olan akıma uygun kesitlerin kontrolü loop empedans ölçümü ile yapılmaktadır.
RCD ( Kaçak Akım Koruma Rölesi) Testi
RCD cihazları önceden imalatçı firma tarafından tespit edilen ve açma akım eşik değeri 30 mA ile 500 mA arasında değişebilen ve sistemin bir bölümünde veya cihazlarda izolasyon hatası meydana geldiğinde rezidüel akımın cihazın belirlenen açma eşik değerine ulaştığında arızalı bölümü veya cihazı besleme kaynağından ayırır. Devreden ayırma olayı ani olarak genellikle 20 ms ile 50 ms arasında yani 50 Hz’lik sistemde 1 ila 2,5 periyotluk süre arasında gerçekleşir.
Topraklama tesislerinin yapımı esnasında kullanılacak RCD cihazlarının doğru zamanda ve doğru anma değerlerinde açma yaptığının kontrolü büyük önem kazanmaktadır.
PSC ve PFC Testleri
İnsan güvenliği açısından alınan önlemlerin başında RCD cihazlar gelmektedir. Ancak elektrik tesisinde kısa devre hata akımlarına karşı elektrikle çalışan cihazları korumakta büyük önem taşıyor.
