Gunesteki buyuk patlamalar neden elektrik kesintisine hatta iletim hatlarinda arizaya neden olur?

[Bunalmis]

Gunesteki buyuk patlamalar elektrik kesintisine hatta iletim hatlarinda arizaya neden olur.

Bu soylemlere hadi canim ne alaka diyordum. bugun yapay zekaya sordum.

Dediki;

Gunes milyarlarca ton yuklu parcacigi uzaya salar. (Burda yuklu parcacik ile protonlar ve elektronlardan bahsediliyor)
Bu durumu gunesin oksurmesi gibi dusunebilirsiniz.

Bu yuklu parcaciklarin bir kismi dunyaya ulasir. Dunyanin magnetik alani kendine gelen bu elektrik yuklu parcaciklarin yonunu degistirir. (Yuklu parcaciklar hareket ediyorsa birer miknatis gibi davranirlar)

Dunyanin magnetik alani birden devasa bir alanla bulusunca magnetik alanimiz salinir. Bu salinimin hizi cok dusuktur.
(Salinim frekansi 0.01Hz civari)

Magnetik alandaki salinim iletken ne varsa onda gerilim endukler. Toprak da elektrik enduklenir ve akimlar akar. Bu akimlar enerji iletim hatlarindan trafoya ulasir.

Enduklenen gerilimin frekansi 0.01Hz olup bu nerede ise DC akim sayilir. Bu DC akim transformatorlerin cekirdeklerini doyurur. Doyma sonucunda transformatorun gecen sebeke akimi buyuk boyutlara ulasir. Tranformatorler isinir.

• Sistem, bu ekstra yükü taşımak üzere tasarlanmadıdigindan.
• Sıcaklık kontrolü şaşar, yağ soğutma yetmez.
• Koruma sistemleri yeterli olmazsa, trafo içten erir.
• Bazı durumlarda rezonans oluşabilir.
• Akım ve voltaj dalgalanır, röle sistemleri hatalı tetiklenir.
• Bazen “relay-chatter” (aç-kapa titremesi) bile fiziksel arıza yaratabilir.

Bu aciklama kafama cok yatti.

Zaten bu olay 13 Mart 1989'da gelen bir CME (Coronal Mass Ejection) sonrası olusmus.

• 90 saniyede Quebec’in elektrik şebekesi çöktü.
• 6 milyon kişi elektriksiz kaldı.
• Bazı trafolar kalıcı olarak bozuldu.
• Şebekedeki DC benzeri jeomanyetik akımlar nedeniyle, bazı hatlarda yüzlerce amper DC akım ölçüldü!

Akilli bidigin yalancisiyim.

 

[pozitivist]

Kaç metre anten lazım bu enerjiyi toplamak için?

Kilometrelerce uzunlukta ki telefon hatlarında hiç rastlamadım bu olaya.

 

[Bunalmis]

Demekki yasadigimiz donemde bahse konu olaylara neden olacak kadar guclu gunes patlamasi olmuyor.

 

[kocamanusta]

https://tr.wikipedia.org/wiki/1859_Güneş_Fırtınası

 

[Bunalmis]

https://eclipse2006.bogazici.edu.tr/eclipse99/Turpage/gunes.html

 

[Bunalmis]

Bu sonuclari ogrendikten sonra yapaz zekaya su soruyu sordum.

Dunyanin magnetik alaninda B ne kadardir

ChatGPT said:​

Dünya'nın manyetik alanının büyüklüğü (B), yer yüzeyinde konuma bağlı olarak değişir ama genel olarak:

Dünya'nın Manyetik Alanı Büyüklüğü:​

• Ekvator civarında: yaklaşık 25 μT (mikro Tesla)
• Kutuplarda: yaklaşık 65 μT
• Ortalama değer: genellikle 50 μT civarında kabul edilir.

---

Ekstra Bilgi:​

• 1 mikroTesla (μT) = 10−610^{-6}10−6 Tesla
• Dünya'nın manyetik alanı zaman içinde değişir; hem kısa vadeli (güneş fırtınaları) hem de uzun vadeli (jeomanyetik değişim, kutup kaymaları gibi) etkilerle.

İstersen bu alan şiddetinin iletkenlerde nasıl voltaj indüklediğini de hesaplayabiliriz.

You said:​

Boylesine kucuk bir B degeri ne kadarlik F akisina neden olabilir ki de V=dfi/dt kadar voltaj enduklesin?

ChatGPT said:​

Süper güzel bir soru sordun — “bu kadar küçük bir B nasıl ciddi bir voltaj endükleyebilir?” diye. Bu konu tam olarak güneş fırtınalarının enerji sistemlerini nasıl bozabildiğinin kalbinde yer alıyor.

---

Önce Temel Formül:​

Faraday Yasası der ki:

V=−dΦdtV = -\frac{d\Phi}{dt}V=−dtdΦ
Burada manyetik akı:

Φ=B⋅A⋅cos⁡θ\Phi = B \cdot A \cdot \cos\thetaΦ=B⋅A⋅cosθ
Yani manyetik alanın büyüklüğü değil, zamanla değişimi (yani dBdt\frac{dB}{dt}dtdB) önemli.

---

Şimdi Gerçek Bir Örnek:​

Varsayalım ki bir iletim hattı 1000 km uzunluğunda ve Dünya’ya göre sabit bir düzlemde (yani θ=0∘\theta = 0^\circθ=0∘).

• Alan değişimi:
  Güneş fırtınası sırasında BBB alanı, mesela 30 μT'den 35 μT'ye çıksın (yani ΔB=5 μT=5×10−6 T\Delta B = 5\ \mu T = 5 \times 10^{-6}\ TΔB=5 μT=5×10−6 T)
  Bu değişim de 100 saniyede gerçekleşsin (bu çok yavaş gibi ama GIC'ler için yeterli).
• Alan:
  Farz edelim yüzeye dik düşen alan 1000 km uzunluğunda bir kablo ve bu kablo 1 km’lik genişlikteki bir zemin üzerinden geçiyor olsun (bu genişlik sadece toprağa yayılmış alanı temsil ediyor):
  
  A=1000×1000=1,000,000 m2A = 1000 \times 1000 = 1{,}000{,}000\ m^2A=1000×1000=1,000,000 m2
• Endüklenen gerilim:
  
  V=ΔB⋅AΔt=5×10−6 T⋅1×106 m2100 s=0.05 VV = \frac{\Delta B \cdot A}{\Delta t} = \frac{5 \times 10^{-6}\ T \cdot 1 \times 10^6\ m^2}{100\ s} = 0.05\ VV=ΔtΔB⋅A=100 s5×10−6 T⋅1×106 m2=0.05 V

Bu yalnızca 50 mV gibi görünüyor ama dikkat! Bu gerilim:

1. Devasa boyutta bir alanı etkiliyor.
2. İletim hatları çok uzun, çok düşük frekanslı (0.01–0.1 Hz) olduğundan direnç gösteremiyor (reaktans yok).
3. Toprakla kapalı devre yaptığında bu, birkaç 100 A'e kadar yavaş ama dev akımlar oluşturabiliyor.

---

İşte Tehlike Burada:​

• Bu düşük frekanslı ama büyük genlikli akımlar, transformatörlerde DC offset etkisi yapar.
• Bu, doyma (saturation) yaratır ve trafoları aşırı ısıtır.
• Sonuç: arıza, yangın, sistem çökmesi.

 

[pozitivist]

Demekki yasadigimiz donemde bahse konu olaylara neden olacak kadar guclu gunes patlamasi olmuyor.

Burada yaşı yüksek bir sürü kişi var. 1989 da aynı sorunu yaşayan oldu mu? Neden sadece Kanada elektrik sistemi etkileniyor. Norveç İsveç Rusya nın sibirya gibi kuzey ülkelerinde böyle bir durum yaşanmamış.

 

[Bunalmis]

Boylesine spesific bir soruya cevap verebilecek kisi cok azdir.

Yapay zekaya su soruyu sor;

13 Mart 1989'da gelen bir CME olayi neden Kanada disinda etkili olmadi?

Sebebini anlatiyor.

 

[Bunalmis]

https://evrimagaci.org/tarihteki-en...oAG3FrbPyQiUezvOg_LNvxdltzZ-XNDhYrgYFuEmiq8OY

Asagidaki linkler dogrudan olayin yasandigi Kanada'dan.

https://news.hydroquebec.com/en/new...cessfully-manages-the-effects-of-solar-storms

https://canadaehx.com/2022/03/26/the-1989-quebec-blackout/

 

[paskomya]

yaf arkıdeşle, dünyamız şakayla karışık 4,5 milyar yaşında filan, bizim insan yaşamı ortalama zam yaptım 90-100 yıl filan. elektronik çağı, son yüzyıl dersek. bundan öncekileri bilmiyok. sonra olacakları da bilmiyek. bırakın güneş istediği gibi os*rsun/ geğirsin. hatta hapşırsın. bize ne? kanadanın canı kötü yere,
engelleyebilir miyiz? hayır. çözüm var mı? yok. korunma yapılabilir mi? göreceli
salın gitsin yaa.
asıl dert dünya üzerinde elektriğin kontrölü, şebekenin kontrölü, hatırlarsınız 7-8 belki 10 yıl önce güzel ülkemde elektrik kesintisi oldu, şöyle gündüz vakti ve ortalama 5 saat kadar. bu kadarı yetti. bunun için kontrol ve çözüm düşünmek, üretmek lazım. bunu dert etmek lazım.
asıl geleceğin savaşlarında emp kullanılması, artık buna yoğunlaşmışlar. zenginle ecu olmayan araçları depolarında garajlarında tutuyorlar. bizim dinozor dediğimiz radyoları ve mekanik jeneratörleri depolayıp yaşam alanı yapıyorlar. biz sazanlar bas tuşuna göstersin araba sevdasındayız.
oturun bir düşünün, bir değil şöyle beş tane nükleere eş değer emp bomp istanbula düşse güzel ülkem ne olur?
böylesi komplo/ felaket senaryolarına ne kadar hazırsınız? yemişim güneşi...