EN 50399 standardı – Yangın ortamındaki kablolar için ortak test yöntemleri
CPR– Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’nin kablo sektöründeki uzantısı olan ve “güç, kontrol ve iletişim” kablolarındaki uygulamaları düzenleyen “EN 50575” standardının yayınlanması ile birlikte, bina ve altyapı dahil olmak üzere, herhangi bir yapıda kullanılan “güç, kontrol ve iletişim” kablolarının yangına tepki performansı gereklilikleri ve bu gerekliliklerle ilgili testler ve uygunluk değerlendirmeleri ile ilgili kriterler netlik kazanmıştır. EN 50575 standardı, kabloların yangına tepki performansı ile igili önemli kriterleri ve gereklilikleri belirlerken, hali hazırda yayınlanmış olan EN ISO 1716, EN 50399, EN 60332-1-2, EN 61034-2 ve EN 60754-2 gibi test standartlarına da atıf yapar ve bu standartlardaki tanımlamaları kullanır.
CPR kapsamında bulunan kabloların Avrupa Sınıflarına göre sınıflandırılabilmesi için yangına tepki performanslarının ölçülebilmesi gerekmektedir. İşte bu ölçümün yapılabilmesi için uygulanacak test yöntemleri, düzenekleri, bu düzeneklerin kalibrasyonu, testlerin uygulama işlemleri ve sonuçlarının raporlanması konularının hepsi EN 50399 standardında detaylı olarak açıklanmıştır.
EN 50399 standardı CENELEC tarafından Nisan 2011’de yayınlanmış, daha sonrasında ise TSE tarafından TS EN 50399:2011 olarak Kasım 2011’de aynen yayınlanmıştır.
EN 50399 test yöntemi, dikey düzlemde bulunan bir merdiven üzerine yerleştirilmiş grup halindeki kabloların yanma davranışlarını ölçmek için uygulanır ve bu test sonuçları ışığında performans beyanı (DoP) hazırlanmasına olanak sağlar.
Her ne kadar EN 50399 standardındaki test düzeneği EN 60332-3-10 standardı baz alınarak tasarlanmış olsa da; EN 50399 testinde, test süresince açığa çıkan ısı miktarı, duman üretimi, oksijen tüketimi, CO2 üretimi, çıkış borusundaki hacim akışı gibi ölçümlerin yapılmasına olanak sağlayan ilave düzenekler mevcuttur.
Bu test sayesinde, kablonun ilk alev aldığı andan itibaren oluşan veriler kaydedilirken, alevin kablo üzerinde ilerlemesi; ısı açığa çıkma hızı ölçümü sayesinde yangının çevresine olan etkisinin belirlenmesi ve ışığın yayılmasını engelleyen duman üretiminin ölçülmesi sayesinde ise dumanın yangın mahalindeki görüşün azalmasına etkisi detaylı olarak ölçülür.
EN 50399 standardının daha net anlaşılabilmesi için, standart içinde geçen tanımlamaları da anlamak gerekir. Bu standartta, EN ISO 13943:2010 standardında da geçen aşağıdaki tanımlamalar kullanılmıştır:
- Açığa Çıkan Isı Değeri (HRR-Heat release rate): Belirli şartlar altında yanan bir malzemeden belirli bir zaman aralığında açığa çıkan ısı enerjisinin zamana oranıdır.
- Açığa Çıkan Toplam Isı (THR-Total heat release): Belirli bir sürede açığa çıkan toplam ısı miktarıdır.
- Duman Oluşum Değeri (SPR-Smoke production rate): Belirli bir zaman aralığında üretilen duman miktarıdır.
- Toplam Duman Oluşumu (TSP-Total smoke production): Belirli bir sürede meydana gelen toplam duman üretim miktarıdır.
- Alev Yayılımı (FS-Flame spread): Alevin yanan malzeme üzerinde ilerlemesidir.
- Yangın Büyüme Hız İndisi (FIGRA-Fire growth rate index): Isı açığa çıkma hızı ve zaman arasındaki en yüksek katsayı değeridir.
- Alev Damlaları/Partikülleri (Flaming droplets/particles): Test sırasında, yanan numuneden kopan/damlayan parçacıkların, test yönteminde belirtilen minimum süre
- zarfında yanmaya devam etmesidir.
- E-değeri (E-Value): Isı açığa çıkma hızının tüketilen oksijen hacmine oranıdır.
Kablolar için sınıflandırmanın hangi test yöntemleri ve kriterlere göre yapıldığı, buna göre hangi kriterleri sağlayan ürünlerin hangi sınıfa uygun olduğu ise TS EN 13501-6:2014 standardında aşağıdaki şekilde belirtilmiştir.
Bütün bu ilave parametreler ve ölçüm düzenekleri sayesinde EN 50399 testi, mevcutta kullanılan EN 60332-3-10 testine göre daha kapsamlı bir ölçüm sistemi sağlarken; daha doğru ve duyarlı testler yaparak çok çeşitli yangın performans seviyeleri belirlenmesine yardımcı olur.
Tamer Yavuztürk
e-posta: [email protected]
