OSİLASKOP
Girişine uygulanan elektriksel işareti genlik ve zaman bilgisi verecek şekilde ekranında görüntüleyen ölçü aletlerine osilaskop denir. Görüntü grafik biçimindedir.
Bir osilaskop üç ana bölümden oluşur. Bunlar:
a) Katot ışınlı tüp (ekran) bölümü,
b) Dikey kontrol (genlik) bölümü,
c) Yatay kontrol (zaman) bölümüdür.
Cihazı doğru ve bilinçli kullanılabilmesi bakımından bu üç bölümün kısaca incelenmesi gerekir. İnceleme, KENWOOD VE HAMEG marka osilaskoplar için yapılacaktır. Ancak hemen hemen aynı kontroller, değişik şekil ve yerlerde de olsalar, bütün osilaskoplar için geçerlidir.
A- KATOD IŞINLI TÜP
Kısaltılmış olarak CRT (Cathode Ray Tube) şeklinde ifade edilir. Tüpün iç yüzeyi fosfor tabakası ile kaplanmıştır. Bu tabaka, üzerine elektron hüzmesi düştüğünde ışık verir. Tüpün dış yüzeyi (ekran) kolay değerlendirme yapabilmeye imkan verecek şekilde ölçeklendirilmiştir. Bu bölümde üç kontrol vardır. Bunlar:
· Parlaklık (Intensity) Kontrolü: Saat ibresi yönünde çevrildiğinde ekrandaki görüntü daha fazla parlar. Ancak bu düğmeyi kullanırken dikkatli olmak gerekir. Aşırı parlaklık fosfor tabakasının tahrip olmasına neden olabilir. Bu yüzden osilaskoba
Şebeke gerilimi uygulamadan önce intensity düğmesi minimum parlaklık konumuna getirilmelidir.
· Netlik (Focus) Kontrolü: Ekrandaki görüntü bu düğme kullanılarak en net duruma getirilebilir. Bu düğme başlangıçta orta durumunda olmalıdır.
· İz Ayarı(Trace Rotation): Düğme ya da tornavida ayarı ile en net duruma getirilebilir. Ekranda görüntülenen şeklin yatay çizgilere paralelliği bu düğmeden ayarlanır gerektiği zamanlarda kullanılmalıdır.
B-DİKEY KONTROL BÖLÜMÜ:
Ölçülecek işaret bu bölümdeki giriş uçlarına uygulanır. Söz konusu osilaskop, çift kanallıdır (çift ışınlı). Dikey kontroller bölümü birbirinden ayrı yükselteç içerir. Kanallardan birisi “INPUT-1” diğeri ise “INPUT-2” olarak isimlendirilmiştir. Hangi kanalın ekranda görüntüleneceği, CHANNEL-1 ya da CHANNEL-2 butonlarından birine basılarak belirlenir. Eğer her iki kanal girişine uygulanan işaret ekran üzerinde birlikte görüntülenmek istenirse DUAL butonuna basılır. Kanal giriş terminallerinin hemen üstlerinde üç konumlu anahtar yer almıştır.bu anahtarlar “
gnd” durumunda (ortada) ise, giriş terminallerinin içerdeki devrelerle bağlantısı kesilir. Devre girişleri osilaskop şasesine (0 Volt) bağlanır. Bu şekilde girişe, işaret yerine 0 Volt uygulanmış olur. Osilaskop ekranında görüntülenen tüm işaretler, osilaskop toprağını referans aldığından, anahtar GND durumuna getirildiğinde, toprak referansının ekranda nereye karşılık geldiği gözlenebilir. Söz konusu anahtar “DC” durumuna getirildiğinde girişe uygulanan işaretin hem DC hem de AC kısımları ekranda görüntülenir. Eğer kanal girişi AC konuma alınmış ise o zaman işaretin DC kısmı devreye (osilaskoba) iletilmeden girişte bloke edilir. Sadece AC kısmı devreye itilir. AC kuplaj seçeneğinin sağlanmış olması oldukça faydalıdır. Özellikle küçük bir AC işaretin büyük bir DC işareti üzerine binmiş olduğu durumlarda DC değerle birlikte ölçü yapmak fazla yarar sağlamaz. Çünkü AC işaret, bu gibi durumlarda ekran dışına taşabilir.
Genellikle osilaskopların VOLT / DIV (kazanç / kontrol) anahtarlarının hemen üzerinde (aynı mil üzerinde) potansiyometrik düğme vardır. Bunlar “değişken VOLT / DIV düğmeleri” şeklinde isimlendirilebilir. Bu düğmeler saat yönüne ters çevrildikçe görüntülenen işareti kalibresiz olarak küçültürler. Dolayısıyla genlik kalibrasyonu bozulur. Saat yönünde sonuna kadar çevrilmiş olduklarında ise etkisizleşirler.
Dikey kontroller bölümündeki son kontrol “ POSITION “düğmeleridir. Bu düğmeler, ilgili kanal girişlerindeki işaretin ekrandaki görüntüsünü aşağı / yukarı hareket ettirmede kullanılırlar.