Aslında çok fazla Kablolama/Taşıma Yöntemleri ile malzemeleri ve bu yöntemlerin kendi içinde disipline edilmiş uygulanış biçimleri vardır. Elektrik Tesisleri Genel Teknik Şartnamesi ve Uygulama Esasları'nda bu yöntemler en ufak ayrıntı ve hesaplarıyla belirtilmiştir, meslekten olan herkesin baştan sona okuması gereken bir belgedir.
Betonarme bir binanın Temel Topraklaması'ndan başlayıp Montaj'a kadar olan sürecini özetle anlatmak gerekirse;
1) Şantiye Panosu Uygulaması:
Eğer gerekli ise öncelikle Proje'nin gerçekleşeceği alana Şantiye Projesi çizilip Şantiye Panosu kurulumu gerçekleştirilir.
2) Temel Topraklaması Uygulaması:
Temel Betonu dökülmeden önce Yapı'nın Elektrik Projesinde belirtilen şekilde Temel Topraklaması yapılır.
3) Sıva Altı Tesisat Uygulaması:
Yapı'nın Duvarları örüldükten sonra Sıva Altı kırımı ve Borulama çalışması yapılır (Şartname'de Kablolama Çalışması, 1. Badana Çalışması'ndan sonra olması gerektiği yönündedir). Uygulamada Kablolama Çalışması, genellikle Sıva Altı Çalışması'nda gerçekleştirilir. Sıva Altı aşamasında Kablolama'nın yapılması (ben de Sıva Altı aşamasında yapıyorum ve aslında çok yanlış bir yöntemdir) sakıncaları ve zararları çok yönlü bir tartışma konusu olabilir.
4) Montaj Uygulaması:
a) Kablolama; 1. Badana Çalışması'ndan sonra yapılan Kablo Çekme Çalışması'dır.
b) Pano, Priz, Lamba ve bütün elektrik aksesuarlarının montajının yapıldığı son aşamadır.
Yukarıdaki örnekte yapılacak olan her türlü çalışma, kullanılacak olan malzemelerin özellikleri, taşıma ve uygulama yöntemleri ve ölçüleri Elektrik Projesi'nde en ince ayrıntısına kadar verilir.
Temel Topraklaması için kullanılması gereken Topraklama Şeridi'nin özellikleri ve Temel Donatısı üzerinde hangi yönlerde işleneceği, hangi aralıklarda bağlanması gerektiği, Filizler'in hangi noktalardan dışarıya alınacağı ayrıntıları ile belirtilir.
Sıva Altı Uygulaması'nda her türlü elektrik malzemesinin zeminden yükseklikleri, duvar kenarlarından uzaklıkları, kullanılması gereken Boru Çapları ve bu borulardan hangi Kablo Kesitlerinin azami kaçar adet çekilebileceği detayları ile verilir.
Montaj Uygulaması'nda kullanılacak olan aksesuarın büyük bir bölümü genellikle müşterinin kişisel beğeni ve arzusuna göre seçilip montajı yapılır. Kullanılacak olan Sigorta gibi aksesuarların özellikleri Proje'de önceden belirtilmiştir. Fakat, bu uygulama sırasında seçilen malzemenin kullanılacak olan ortama uygun olması güvenlik açısından zorunludur, örneğin; dahili bir armatürü harici bir ortamda uygulamak hatalı bir uygulama örneği olacağı gibi canlıları ve cihazları tehlikeye açık hale getirecektir.
Şartname'de de belirtildiği gibi Uygulama'da; Borulama, Yatay ve Dikey pozisyonlarda gerçekleştirilir. Boru'nun kaç derece dönüş yapabileceğini belirleyen kriter yine Boru'nun kırılma yapmadan bükülebileceği açıdır. Yani Borulama için genel olarak dikkat edilecek olan kriter; Boru'nun kırılma yapmadan gösterdiği bükülme toleransıdır. Bükülme toleransını belirleyen etken Boru'nun ATÜ'sü, et kalınlığı ve yapısı (PE, PA6, PP vb.) gibi özelliklerdir.
Sıva Altı Tesisatta Boruların içerisinden NYA Kablo geçirilir. Bodrum Kat, Kömürlük ve Sığınak gibi alanlarda NYM Kablo kullanılır (bu alanlar genellikle beton örülü alanlardır, bu betonların içerisine boru atılmadığı gibi NYA Kablo kullanılması da zaten düşünülemez). NYA kablo için bilinmesi gereken en önemli faktör, bu kabloların Boru olmaksızın ve Sıva Uygulaması olmaksızın kullanılmaması gerektiğidir. Örneğin Ahşap Tavan arası bir Yapı'da boş olan Tavan Arası'na PVC Tesisat Borusu ile NYA Kablo Uygulaması yapmak hatalı bir uygulama olacaktır. Böyle bir yapıda asgari olarak yapılabilecek uygulama; Çelik Spiral Boru içerisinden, uygun Çelik Spiral Boru Sonlandırma Aksesuarları'nı kullanarak NYM Kablo geçirilmesi olacaktır.
Bunların dışında bir elektrik tesisatında kullanılacak olan malzemeyi belirleyen en temel kriterler; Ortamın Güneş Işığı alıp almaması, Rutubetin olup olmaması, Patlayıcı olup olmaması, Islak/Kuru olup olmaması, Açık/Kapalı alan olup olmaması vb. özelliklerdir. Her türlü elektrik aksesuarı ancak belirli ortamlarda belirli ekipmanla kullanılabilecek özellikte imal edilir.
Uygulama sırasında dikkate alınacak değişiklikler için Son Durum Projesi çizilir. Vektörel Borulama çalışması, Borulama'nın yapıldığı yüzeyde daha sonradan yapılabilecek herhangi bir delik delme işlemi çalışması sırasında öngörüsüz rastgele hatalara yol açabilir. Konusunda uzmanlaşmış bir Marangoz ustası, montaj sırasında, elektrik borularının Priz ve Buat arasında Yatay ve Dikey bir bağlantı ilişkisi olduğunu düşünerek, yapacak olduğu delik delme çalışmalarını bu varsayıma dayanarak gerçekleştirir. Örneğin; arasında 1metre mesafe olan ve Buat'ın sol tarafta yer aldığı, üzerinde Priz olan bir duvar yüzeyi düşünelim. Konusunda uzman bir Marangoz usta, Tam Priz'in üzerine denk gelecek şekilde montaj yapacaktır. Usta, Buat ile Priz arasında dikey ve yatay bir ilişki olduğunu düşünecek ve delik pozisyonunu sola kaydıracaktır. Eğer bu örnekte Borulama Priz'den Buat'a vektörel, çapraz biçimde, kestirme yoldan uygulandıysa montaj deliğinin Boru üzerine denk gelme ihtimali artacaktır. Bu ve buna benzer nedenlerden dolayı, duvar gibi yüzeylerde Borulama Çalışması Yatay ve Dikey pozisyonlarda gerçekleştirilir.
Beton Borusu Uygulaması'nda ise; Taşıyıcı içerisinden Boru geçişine izin verilmez. Linye Boruları, Döşeme Pilyesi'nin kiriş bağlantısına yakın olduğu taraftan çekilerek ilgili Kirişe iniş yapılır. Lamba Boruları; ilgili Buatın bulunduğu kirişten en kısa yolla Döşeme Pilyesine çıkarılarak Lambaya doğru düz doğrultuda çekilir. Dönüşler yine 90 derece referansına göre yapılır. Beton Borusu Uygulaması çok özet bir çalışmadır. En temel gereksinim olan Lamba ve Linye çalışmasından ibarettir, ikinci dereceden gereksinimler olan güvenlik sistemi alt yapısı, akıllı ev alt yapısı için Beton Borusu yapılamaz (eğer Statik Projesi özel olarak çizilmediyse).
Eğer Borulama mesafesi uzayacak ise, daha bu işlem yapılmadan Kablo gereksinimi tekrar hesaplanmalı ve artabilecek olan kablo kesitine göre en baştan Boru Çapı gereksinimi belirlenmelidir. Mesafenin uzamasına rağmen ilk Proje'ye göre Borulama Uygulaması yapılır ve sonra Kablo Kesiti artırılmak istenirse; Daha önceden çekilmiş olan Boru Çapı, artan kablo kesitinin geçişine izin veremeyebilecektir.
Duvar içerisine yatırılacak bir Boru için yaklaşık 3cm bir derinlik genellikle yeterli olmaktadır ki; Duvar Kesme Makine'lerinin de Bıçak Derinliği yaklaşık 3cm'dir.
Duvardan çalışmanın mümkün olmadığı durumlarda Borulama zeminden yapılabilir, daha sonra boruların zarar görmemesi için tesviye yüksekliğinin izin verdiği ölçüde borular betonlanmalıdır. Zeminden yapılan Borulama çalışmalarında borular vektörel olarak çekilebilir, fakat boru güzergahı üzerinde ileride yapılabilecek olası montaj çalışmaları önceden bilinip boru hattının bu montaj hattı üzerinden geçirilmemesine dikkat edilir.
Bütün bu uygulama değişiklikleri; PVC, METAL vb. kablo kanalları için de önceden hesaplanmalıdır.
