ethemgüner
Üye
KOMPANZASYON MONTAJINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
1-Akım trafo fazları ile gerilimler aynı sıra ile bağlanmalıdır.RÖLEYE akım trafosu uçları R fazından bağlı ise gerilim de R fazından bağlanmalıdır.
Genarator olan tesislerde transfer panosunda güç kablolarının yönünün değişme ihtimali olduğu için bu tip panolarda aynı faz akım gerilim kontrolünü titizlikle yapmalıdır.
2-Kondansatör bağlama sıralaması merdivenden iner gibi en büyük güçlü kondansatörden küçüğe göre bağlanmalıdır.(Kondansatör bağlama sıralaması 20-25 sene kadar önce akıllı röleler olmadığı zamanlarda kullanılan bir düzenleme idi.Röleler kondansatörleri alır alır sonunda cosFi (-) eksiye geçince son aldığı kondansatörün fazla geldiğini anlar,son aldığı kondansatörü bırakarak baştan küçük kondansatörü alırdı.)
Akıllı rölelerde ise büyük güçlü kondansatörler başta olursa akım trafosunun hata oranı içine giremiyeceği için hemen kondansatör öğrenme işlemi başlar.
Şönt reaktörler son kademelere bağlanmalıdır
3-Kesintisiz güç kaynağı, regülatör ve genaratör olan tesislerde akım trafoları Ana T.M.Şalterin hemen çıkışına bağlanmalıdır.Kompanzasyon güç beslemesi de akım trafolarından hemen sonra bağlanmalıdır.
4-Akım trafosu ile ölçü aletleri ve kompanzayyon rölesi arasındaki kablo kesiti en az 2,5 mm2 olmalıdır.
5-Akım trafoları; akım trafolarının hemen üstünden topraklanmalıdır.Akım trafoları asla topraklama yapılmadan bırakılmamalıdır.
6-Monofaz kondansatörlerde nötr direk Şebeke nötrüne bağlanmalı,kontaktör giriş ve çıkışları kendi aralarında köprü yapılarak üç kontak ayağının birden aynı fazdan basması sağlanmalıdır.
7-Kondansatör ve şönt reaktör düzenlemesi 1—2—4—8- gibi birbirinin katı olarak düzenlenirse alttaki örnekte olduğu gibi
1 2 4 8
3 5 6 7 9 10 11 12 13 14 15
4 KADEME ile 1 er aralıklı olarak 15 kondansatör gücünü sağlamak mümkün olabilmektedir.Örneğin:
2,5 5 10 20
7,5 12,5 15 17,5 22,5 25 27,5 30
32,5 35 37,5
2,5 5 10 20 kvar 4 adet kondansatörle 15 adet değişik güç elde edilebilir.
8-Çok hızlı devreye girip çıkan kondansatörlerde kondansatör kontaktörü kullanılmamalıdır.Zira kondansatör kontaktörlerindeki yol verme dirençleri(asla deşarj direnci değildir) 12 saniyeden önce soğuyamazlar.Bu nedenle sık sık devreye girdiklerinde aşırı ısınarak yanarlar ,arıza kaynağı olurlar.Sık sık devreye girip çıkan komtaktörler de ise deşarj bobini kullanılmalıdır
NOT:kondansatörlerde standart olarak takılı gelen deşarj dirençleri 60 saniyeden önce kondansatör uçlarındaki gerilimi 50 voltun altına(dokunma gerilimi olan 50 voltun altına)indiremez.
9-Harmonik filtre kullanılan kondansatörler için kondansatör kontaktörü kullanılmasına gerek yoktur.
10--Bilhassa direk tipi trafo ile beslenen tesislerde kompanzasyon rölesindeki aşırı ve düşük gerilim koruması mutlaka devreye alınmalıdır.Not: Direk tipi trafolarda seksiyoner sigortalarından biri attığı zaman A.G barasında 110 veya 500 volt olabiliyor.Bu gerilim kontaktör bobinlerin besleme gerilimini besliyorsa ya kontaktör bobinleri yanar yada kontaktör çekmede sıkıntı çekerek kontaktör ayaklarının yapışmasına neden olur.
11- 40 kvar ve daha büyük kondansatörlü tesislerde kompanzasyon rölesindeki kontaktör bobinlerini besleyen (röle içindeki) mini kontakların arızalanma ihtimaline karşı yardımcı kontaktör kullanılmalıdır.(un fabrikası ,iplik fabrikası ve pamuk cırcır tesisleri gibi tozlu yerlerde mutlaka uygulanmalıdır.)
12a)-Kompanzasyon rölesi kondansatör güçlerini öğrenemiyorsa elle girilmemelidir.Yukarıda anlatılan bağlantı öğretileri ne göre yeniden kontrol edilmelidir.Akımtrafosunu hata oranı içine giren kondansatör güçlerini faz sıraları dikkate alınarak elle girilebilir.Örneğin ;1600/5 akım trafosunda 1 klas ,se 16 amperin altındaki (10 kvar kondansatör 14,4 amper ceker) kondansatörleri öğrenemez.
b )-Akım trafolarının hata oranlarına göre örneğin 0,5 klas olan ve 2500/5 olan akım trafosunda hata oranı tam yükte 2500x0,005=12,5 amperdir.Bu nedenle ( 8-a) ya göre RÖLE nominal akımı 5 amper olan kondansatör gücünü öğrense dahi SIFIRLAYABİLİR.RÖLENİN (sürekli akım öğrenme modunu ))mutlaka KAPATILMALIDIR.
13-Kompanzasyon rölesinin gerilim beslemesi için her faz için 2 amper sigorta kulanılmalıdır.Ucuzluk olsun diye genellikle 6 amper sigorta kullanılmakta ve bu nedenle röle içinde hasarlanmalar olmaktadır.
Ayrıca kontaktör bobinlerini besleyen röledeki kontak gerilimi için her kontak gurubuna aynı fazdan beslemek şartıyle 6 ampaşka bir cihaz kullanılıyorsa er sigorta kullanılmalıdır. Uygulama da maalesef röle beslemesi 6 amper sigorta ile yapılmakta kontaktör bobın çıkışları için gerilim beslemesinden atlama yapılmaktadır.
Arıza ve Bakım için gidilen tesislerde bu hatalı durum mutlaka düzeltilmelidir.hem
14-Aynı akım trafosundan hem kompanzasyon rölesi ,hemde başka bir cihaz besleniyorsa akım trafosu en az 10 VA olmalıdır.
15-Cıvata,somun vida ne varsa bağlantı elemanları( KOPARMAZDAN AZ ÖNCEYE) kadar sıkılmalıdır.
ETHEM GÜNER
Elektrik MÜHENDİSİ
İ.T.Ü.1965
05352773070
ANTALYA
1-Akım trafo fazları ile gerilimler aynı sıra ile bağlanmalıdır.RÖLEYE akım trafosu uçları R fazından bağlı ise gerilim de R fazından bağlanmalıdır.
Genarator olan tesislerde transfer panosunda güç kablolarının yönünün değişme ihtimali olduğu için bu tip panolarda aynı faz akım gerilim kontrolünü titizlikle yapmalıdır.
2-Kondansatör bağlama sıralaması merdivenden iner gibi en büyük güçlü kondansatörden küçüğe göre bağlanmalıdır.(Kondansatör bağlama sıralaması 20-25 sene kadar önce akıllı röleler olmadığı zamanlarda kullanılan bir düzenleme idi.Röleler kondansatörleri alır alır sonunda cosFi (-) eksiye geçince son aldığı kondansatörün fazla geldiğini anlar,son aldığı kondansatörü bırakarak baştan küçük kondansatörü alırdı.)
Akıllı rölelerde ise büyük güçlü kondansatörler başta olursa akım trafosunun hata oranı içine giremiyeceği için hemen kondansatör öğrenme işlemi başlar.
Şönt reaktörler son kademelere bağlanmalıdır
3-Kesintisiz güç kaynağı, regülatör ve genaratör olan tesislerde akım trafoları Ana T.M.Şalterin hemen çıkışına bağlanmalıdır.Kompanzasyon güç beslemesi de akım trafolarından hemen sonra bağlanmalıdır.
4-Akım trafosu ile ölçü aletleri ve kompanzayyon rölesi arasındaki kablo kesiti en az 2,5 mm2 olmalıdır.
5-Akım trafoları; akım trafolarının hemen üstünden topraklanmalıdır.Akım trafoları asla topraklama yapılmadan bırakılmamalıdır.
6-Monofaz kondansatörlerde nötr direk Şebeke nötrüne bağlanmalı,kontaktör giriş ve çıkışları kendi aralarında köprü yapılarak üç kontak ayağının birden aynı fazdan basması sağlanmalıdır.
7-Kondansatör ve şönt reaktör düzenlemesi 1—2—4—8- gibi birbirinin katı olarak düzenlenirse alttaki örnekte olduğu gibi
1 2 4 8
3 5 6 7 9 10 11 12 13 14 15
4 KADEME ile 1 er aralıklı olarak 15 kondansatör gücünü sağlamak mümkün olabilmektedir.Örneğin:
2,5 5 10 20
7,5 12,5 15 17,5 22,5 25 27,5 30
32,5 35 37,5
2,5 5 10 20 kvar 4 adet kondansatörle 15 adet değişik güç elde edilebilir.
8-Çok hızlı devreye girip çıkan kondansatörlerde kondansatör kontaktörü kullanılmamalıdır.Zira kondansatör kontaktörlerindeki yol verme dirençleri(asla deşarj direnci değildir) 12 saniyeden önce soğuyamazlar.Bu nedenle sık sık devreye girdiklerinde aşırı ısınarak yanarlar ,arıza kaynağı olurlar.Sık sık devreye girip çıkan komtaktörler de ise deşarj bobini kullanılmalıdır
NOT:kondansatörlerde standart olarak takılı gelen deşarj dirençleri 60 saniyeden önce kondansatör uçlarındaki gerilimi 50 voltun altına(dokunma gerilimi olan 50 voltun altına)indiremez.
9-Harmonik filtre kullanılan kondansatörler için kondansatör kontaktörü kullanılmasına gerek yoktur.
10--Bilhassa direk tipi trafo ile beslenen tesislerde kompanzasyon rölesindeki aşırı ve düşük gerilim koruması mutlaka devreye alınmalıdır.Not: Direk tipi trafolarda seksiyoner sigortalarından biri attığı zaman A.G barasında 110 veya 500 volt olabiliyor.Bu gerilim kontaktör bobinlerin besleme gerilimini besliyorsa ya kontaktör bobinleri yanar yada kontaktör çekmede sıkıntı çekerek kontaktör ayaklarının yapışmasına neden olur.
11- 40 kvar ve daha büyük kondansatörlü tesislerde kompanzasyon rölesindeki kontaktör bobinlerini besleyen (röle içindeki) mini kontakların arızalanma ihtimaline karşı yardımcı kontaktör kullanılmalıdır.(un fabrikası ,iplik fabrikası ve pamuk cırcır tesisleri gibi tozlu yerlerde mutlaka uygulanmalıdır.)
12a)-Kompanzasyon rölesi kondansatör güçlerini öğrenemiyorsa elle girilmemelidir.Yukarıda anlatılan bağlantı öğretileri ne göre yeniden kontrol edilmelidir.Akımtrafosunu hata oranı içine giren kondansatör güçlerini faz sıraları dikkate alınarak elle girilebilir.Örneğin ;1600/5 akım trafosunda 1 klas ,se 16 amperin altındaki (10 kvar kondansatör 14,4 amper ceker) kondansatörleri öğrenemez.
b )-Akım trafolarının hata oranlarına göre örneğin 0,5 klas olan ve 2500/5 olan akım trafosunda hata oranı tam yükte 2500x0,005=12,5 amperdir.Bu nedenle ( 8-a) ya göre RÖLE nominal akımı 5 amper olan kondansatör gücünü öğrense dahi SIFIRLAYABİLİR.RÖLENİN (sürekli akım öğrenme modunu ))mutlaka KAPATILMALIDIR.
13-Kompanzasyon rölesinin gerilim beslemesi için her faz için 2 amper sigorta kulanılmalıdır.Ucuzluk olsun diye genellikle 6 amper sigorta kullanılmakta ve bu nedenle röle içinde hasarlanmalar olmaktadır.
Ayrıca kontaktör bobinlerini besleyen röledeki kontak gerilimi için her kontak gurubuna aynı fazdan beslemek şartıyle 6 ampaşka bir cihaz kullanılıyorsa er sigorta kullanılmalıdır. Uygulama da maalesef röle beslemesi 6 amper sigorta ile yapılmakta kontaktör bobın çıkışları için gerilim beslemesinden atlama yapılmaktadır.
Arıza ve Bakım için gidilen tesislerde bu hatalı durum mutlaka düzeltilmelidir.hem
14-Aynı akım trafosundan hem kompanzasyon rölesi ,hemde başka bir cihaz besleniyorsa akım trafosu en az 10 VA olmalıdır.
15-Cıvata,somun vida ne varsa bağlantı elemanları( KOPARMAZDAN AZ ÖNCEYE) kadar sıkılmalıdır.
ETHEM GÜNER
Elektrik MÜHENDİSİ
İ.T.Ü.1965
05352773070
ANTALYA
.1000 tl kontaktör yerine 3500 tl lik statik kontak-
