muhendis0606
Üye
- Katılım
- 21 Mar 2011
- Mesajlar
- 367
- Puanları
- 1
- Yaş
- 44
ENERJİ İLETİM HATLARININ ORMAN YANGINLARINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ
ÖZET
Dünyanın bir çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de orman varlığını tehdit eden faktörlerin başında orman yangınları gelmektedir. Orman yangınlarının çıkış sebeplerine baktığımızda, yıldırım gibi doğal nedenlerin % 5-6 oranında kaldığını, Enerji Nakil Hatlarından dolayı %3,5 civarında olduğunu ve diğer bütün yangınların çıkış sebebinin ise daha çok insan faktörlü olduğunu görmekteyiz. Burada enerji nakil hatlarının orman yangınlarının etkisi ve ne gibi önlemler alınabileceğini inceleyeceğiz.
Anahtar Kelime : Enerji Nakil Hatları, Orman Yangınları, Sehim
1. ENERJİ İLETİM HATLARI
Gelişen teknolojiye paralel olarak elektrik günümüzün vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Üretim santrallerinde üretilen elektrik, 380 kV , 154 kV olarak iletilmekde , daha sonra 34.5kV , 15,8kV , 0,4kV vb. gibi değişik kademelere indirgenerek evlerimize kadar gelmektedir. Elektrik iletim ve dağıtımı, havai hat iletkenleri ve kablolar vasıtasıyla yapılmaktadır. Kabloların maliyeti çok yüksek olduğu için daha çok havai hat iletkenler kullanılmaktadır.
Şekil : Ülkemiz yüksek gerilim enterkonnekte sistem şeması
Yüksek gerilim olarak ülkemizde;
TEİAŞ ENERJİ İLETİM HATLARININ ADEDİ
400 kV 220 kV 154 kV 66kV TOPLAM
122 2 1010 25 1159
ENERJİ İLETİM HATLARININ TOPLAM UZUNLUKLARI
400 kV (km) 220 kV (km) 154 kV(km) 66 kV (km) GENEL TOPLAM
14.307,3 84,5 31.428,9 477,4 46.298,1**
** 142,2 km 154 kV Yeraltı güç kablosu Kaynak : TEİAŞ verileri
** 12,8 km 380 kV Yer altı güç kablosu mevcuttur.
Elektriğin yüksek gerilim ile iletim ve bakımlarından TEİAŞ sorumludur. Trafo merkezlerinde yüksek gerilim orta gerilime dönüştürülmekte olup, orta gerilim ve alçak gerilim ise TEDAŞın sorumluluğundadır.
Ülkemizde orta gerilim ve alçak gerilim olarak mevcut olan hat uzunluklarına baktığımızda;
33 kV 15,8 kV 10,5kV 6,3kV OG TOPLAM 0,4kV(AG) TOPLAM TOPLAM
HAVAİ HAT
315127,9
27773,7 470,5 5972,4
349344,8
509590,3
858.935,1
YERALTI KABLOSU 18131,0
2516,8
5003,9
1684,5
27434,6
36354,5
63.789,1
TOPLAM 333258,9
30290,5
5474,4
7656,8
376779,4
545944,8
922.724,2
Kaynak :TEDAŞ 2007 verileri
Toplam uzunluk olarak karşılaştırdığımızda ülkemizdeki mevcut hatların %56sını 0,4kV AG dağıtım hatları oluşturmaktadır.
2.ORMAN YANGINLARININ SEBEPLERİNİN İNCELENMESİ
Orman yangınları çeşitli sebeplerden dolayı çıkmaktadır. Yangınların sebeplerini 4 ana başlık altında toplayabiliriz.
-Yıldırım
-Kasıt
-İhmal Dikkatsizlik-Kaza
-Nedeni Bilinmeyen
1997-2006 yılları arasında çıkan orman yangınlarını incelersek;
1997-2006 YILLARI ARASI ÇIKAN ORMAN YANGINLARININ ÇIKIŞ SEBEPLERİNE DAĞILIMI
YILLAR YANGIN ÇIKIŞ SEBEPLERİ TOPLAM
KASIT YILDIRIM İHMAL-DİKKATSİZLİK-KAZA NEDENİ BİLİNMEYEN
ADET % ADET % ADET % ADET %
1997 193 14 78 6 696 52 372 28 1339
1998 249 13 53 3 1163 60 467 24 1932
1999 279 14 203 10 1151 55 442 21 2075
2000 410 17 132 6 1384 59 427 18 2353
2001 251 10 188 7 1629 62 563 21 2631
2002 218 15 181 12 809 55 263 18 1471
2003 258 12 120 6 1317 60 482 22 2177
2004 242 14 128 7 1033 59 359 20 1762
2005 272 18 140 9 867 57 251 16 1530
2006 166 7 330 15 1315 59 416 19 2227
TOPLAM 2538 1553 11364 4042 19497
ORTALAMA 253,3 13 155,3 8 1136,4 58 404,2 21 1950
Kaynak : Orman Genel Müdürlüğü
1998-2007 yılları arasında Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre; Enerji nakil hatlarından dolayı meydana gelen yangın sayısı 738 olup, meydana gelen yangınların yaklaşık %3.5nu oluşturmaktadır
Kaynak : Orman Genel Müdürlüğü
YILLAR Enerji Nakil Hattından Çıkan Orman Yangınları
Yanan Alan (hektar) Yangın Adedi
1998 1032 77
1999 429 50
2000 5205 118
2001 395 65
2002 2100 48
2003 972 83
2004 74 64
2005 85 46
2006 2850 73
2007 1968 114
Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü
Enerji Nakil Hatlarında kullanılan iletkenler yaz aylarında ısınmadan dolayı genleşmekte, kış aylarında ise havanın soğuk olmasından dolayı büzülmektedir. Dolayısıyla iki durdurucu direk arasına iletken çekilirken sehim hesaplanarak çekilmektedir.
2.1 HAVAİ HATLARDA SALGI (FLEŞ-SEHİM-SARKMA)
İki direk arasında gerili bulunan iletkenin, kendi ağırlığı, üzerinde biriken kar veya buz yukleri sebebiyle sarkmasına sehim denir. Esas anlamda sehim iletken uçlarının bağlı olduğu iki izolatör arasındaki varsayılan doğru çizgi ile iletkenin en sarkık noktası arasındaki mesafedir.
İletken çekimlerinde bu hususa dikkat edilmektedir. Ancak iletim hatlarının altında eğer ağaçlar mevcutsa, buradaki ağaçlar zamanla uzadığından dolayı tehlike arz edebilmektedir. Enerji nakil hatlarından dolayı çıkan yangın raporlarını incelediğimizde, örneğin 5-6 Ağustos 2008 tahinde Antalyada çıkan yangında iletkenlerde meydana gelen sehimin fazla olması, rüzgarın etkisiyle iletkenlerin birbirine değdiği ve ortaya çıkan arkın yangına sebep olduğu belirtilmektedir. İletkenlerde sehimin yaz aylarında artması normaldir. İletken çekimi yapılırken ortam sıcaklığı gözönüne alınarak, iletkenler hesaplamalar neticesinde elde edilen sonuçlara göre çekilmektedir. Burada asıl incelenmesi gereken hattın geçtiği güzergahta bulunan ağaçların durumudur.
30.11.2000 tarih ve 24246 sayılı resmi gazetede yayınlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesis Yönetmeliği Madde 44-n maddesinde de belirtildiği üzere;
Madde 44-n : İletken çekimini ve hat güvenliğini bozan bütün ağaçlar budanmalı ya da kesilmelidir. Meyve ağaçlarının kesiminden olabildiğince kaçınılmalıdır ibaresi yer almaktadır. Yine Elektrik Kuvvetli Akım Tesis Yönetmeliğinde iletkenlerin ağaçlara uzaklıkları ilgili maddede belirtilmektedir. Buna göre ;
Hava hattı iletkenlerinin ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi kV Yatay uzaklık
m
0-1 (1 dahil) 1
1-170 (170 hariç) 2,5
170 3,0
170-420 (420 dahil) 4,5
Hava hattı iletkenlerinin en büyük salgı durumunda üzerinden geçtikleri yerlere olan en küçük düşey uzaklıkları
İletkenin Üzerinden Geçtiği Yer Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi (kV)
En küçük düşey uzaklıklar (m)
0-1 (1 dahil) 1-17,5 kV 36 kV 72,5 kV 170 kV 420 kV
Ağaçlar 1,5 2,5 2,5 3 3 5
Yönetmelikde belirtilen yatay ve düşey mesafelere kesinlikle uyulması gerekmektedir. Enerji nakil hatlarının düzenli olarak kontrol edilmeli, şayet ağaç varsa her yıl budanmalıdır. TEİAŞ mevcut yüksek gerilim iletim hatlarının periyodik kontrollerini her 3 ayda bir yapmakta ve ormanlık alanlardan geçen hatların altındaki ağaçlar her yıl düzenli olarak hat Bakım ekiplerince budanmaktadır. Ayrıca enerji iletim hatlarının her ne kadar yönetmeliklerde yatay ve düşey mesafeler belirtilmişse de, iletkenlerin kopma, ağaçların devrilme vb. durumunu gözönüne alarak, hatların geçtiği güzergahın altındaki ormanlık alanlardaki ağaçların kesilmesi , o güzergahın ağaçlardan temizlenmesine özen göstermektedir.
Gerekli periyodik kontroller , tedbirler ve önlemler alındığı takdirde, Orman Genel Müdürlüğünün verilerine göre %3.5 civarında olan Enerji Nakil Hatlarından dolayı meydana gelen yangınların önüne geçilebilecektir.
3. SONUÇ
Ormanlar, tüm canlıların hayat kaynağı olması yönüyle dünyamızın vazgeçilmezlerindendir. Ülkemiz ormanları, orman yangınlarından aşırı derecede zarar görmektedir. Yangına 1. derece hassas ormanlık alanımız 7,2 milyon hektar, 2.derecede hassas alanımız ise 4,8 Milyon hektardır. Orman yangınları hem toplum bilinci olarak, hemde ülkemiz ekonomisi için istenmeyen bir durumdur. Orman yangınlarına sebep olan etkenler titizlikle incelenmeli, özellikle halkın bu konuda bilinçlendirilmesine çalışılmalıdır. Orman yangınlarının çıkış sebepleri, toplumun yaşam tarzı ve düzeyine, kültür seviyesine, kırsal yöredeki etkinliklerine bağlı olarak değişim göstermektedir.
Enerji nakil hatların tesis edilirken, ormanlık alanların dışında olacak şekilde projelendirilmeli, ancak bu her zaman mümkün olmamaktadır. Bu durumda Elektrik Kuvvetli Akım Tesis Yönetmeliğinde belirtilen mesafelere kesinlikle uyulmalı, yıllık olarak hatların en az bir kere periyodik bakımları yapılarak, hattın altında ağaçlar varsa budanmalı veya temizlenmelidir. İki direk arasında iletken çekilirken hava şartlarının en kötü durumuna göre meydana gelecek sehim hesaplanmalı ve iletkenlere hesaplanan değerlere göre sehim(sarkma) verilmelidir. Ayrıca, Ülkemizde her orman yangını sonrasında, yangının çıkış gerekçesini bütün yönleriyle inceleyerek değerlendirilmeli, yeterli bilgiye sahip olmadan, meydana gelen olayın sebebinin Enerji Nakil Hatlarına bağlamamak gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
2. OGM - Orman Genel Mdrl
3. www.tedas.gov.tr
4. TEA
5. ORMANCI.NET
6. Hoşgeldiniz
ÖZET
Dünyanın bir çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de orman varlığını tehdit eden faktörlerin başında orman yangınları gelmektedir. Orman yangınlarının çıkış sebeplerine baktığımızda, yıldırım gibi doğal nedenlerin % 5-6 oranında kaldığını, Enerji Nakil Hatlarından dolayı %3,5 civarında olduğunu ve diğer bütün yangınların çıkış sebebinin ise daha çok insan faktörlü olduğunu görmekteyiz. Burada enerji nakil hatlarının orman yangınlarının etkisi ve ne gibi önlemler alınabileceğini inceleyeceğiz.
Anahtar Kelime : Enerji Nakil Hatları, Orman Yangınları, Sehim
1. ENERJİ İLETİM HATLARI
Gelişen teknolojiye paralel olarak elektrik günümüzün vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Üretim santrallerinde üretilen elektrik, 380 kV , 154 kV olarak iletilmekde , daha sonra 34.5kV , 15,8kV , 0,4kV vb. gibi değişik kademelere indirgenerek evlerimize kadar gelmektedir. Elektrik iletim ve dağıtımı, havai hat iletkenleri ve kablolar vasıtasıyla yapılmaktadır. Kabloların maliyeti çok yüksek olduğu için daha çok havai hat iletkenler kullanılmaktadır.
Şekil : Ülkemiz yüksek gerilim enterkonnekte sistem şeması
Yüksek gerilim olarak ülkemizde;
TEİAŞ ENERJİ İLETİM HATLARININ ADEDİ
400 kV 220 kV 154 kV 66kV TOPLAM
122 2 1010 25 1159
ENERJİ İLETİM HATLARININ TOPLAM UZUNLUKLARI
400 kV (km) 220 kV (km) 154 kV(km) 66 kV (km) GENEL TOPLAM
14.307,3 84,5 31.428,9 477,4 46.298,1**
** 142,2 km 154 kV Yeraltı güç kablosu Kaynak : TEİAŞ verileri
** 12,8 km 380 kV Yer altı güç kablosu mevcuttur.
Elektriğin yüksek gerilim ile iletim ve bakımlarından TEİAŞ sorumludur. Trafo merkezlerinde yüksek gerilim orta gerilime dönüştürülmekte olup, orta gerilim ve alçak gerilim ise TEDAŞın sorumluluğundadır.
Ülkemizde orta gerilim ve alçak gerilim olarak mevcut olan hat uzunluklarına baktığımızda;
33 kV 15,8 kV 10,5kV 6,3kV OG TOPLAM 0,4kV(AG) TOPLAM TOPLAM
HAVAİ HAT
315127,9
27773,7 470,5 5972,4
349344,8
509590,3
858.935,1
YERALTI KABLOSU 18131,0
2516,8
5003,9
1684,5
27434,6
36354,5
63.789,1
TOPLAM 333258,9
30290,5
5474,4
7656,8
376779,4
545944,8
922.724,2
Kaynak :TEDAŞ 2007 verileri
Toplam uzunluk olarak karşılaştırdığımızda ülkemizdeki mevcut hatların %56sını 0,4kV AG dağıtım hatları oluşturmaktadır.
2.ORMAN YANGINLARININ SEBEPLERİNİN İNCELENMESİ
Orman yangınları çeşitli sebeplerden dolayı çıkmaktadır. Yangınların sebeplerini 4 ana başlık altında toplayabiliriz.
-Yıldırım
-Kasıt
-İhmal Dikkatsizlik-Kaza
-Nedeni Bilinmeyen
1997-2006 yılları arasında çıkan orman yangınlarını incelersek;
1997-2006 YILLARI ARASI ÇIKAN ORMAN YANGINLARININ ÇIKIŞ SEBEPLERİNE DAĞILIMI
YILLAR YANGIN ÇIKIŞ SEBEPLERİ TOPLAM
KASIT YILDIRIM İHMAL-DİKKATSİZLİK-KAZA NEDENİ BİLİNMEYEN
ADET % ADET % ADET % ADET %
1997 193 14 78 6 696 52 372 28 1339
1998 249 13 53 3 1163 60 467 24 1932
1999 279 14 203 10 1151 55 442 21 2075
2000 410 17 132 6 1384 59 427 18 2353
2001 251 10 188 7 1629 62 563 21 2631
2002 218 15 181 12 809 55 263 18 1471
2003 258 12 120 6 1317 60 482 22 2177
2004 242 14 128 7 1033 59 359 20 1762
2005 272 18 140 9 867 57 251 16 1530
2006 166 7 330 15 1315 59 416 19 2227
TOPLAM 2538 1553 11364 4042 19497
ORTALAMA 253,3 13 155,3 8 1136,4 58 404,2 21 1950
Kaynak : Orman Genel Müdürlüğü
1998-2007 yılları arasında Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre; Enerji nakil hatlarından dolayı meydana gelen yangın sayısı 738 olup, meydana gelen yangınların yaklaşık %3.5nu oluşturmaktadır
Kaynak : Orman Genel Müdürlüğü
YILLAR Enerji Nakil Hattından Çıkan Orman Yangınları
Yanan Alan (hektar) Yangın Adedi
1998 1032 77
1999 429 50
2000 5205 118
2001 395 65
2002 2100 48
2003 972 83
2004 74 64
2005 85 46
2006 2850 73
2007 1968 114
Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü
Enerji Nakil Hatlarında kullanılan iletkenler yaz aylarında ısınmadan dolayı genleşmekte, kış aylarında ise havanın soğuk olmasından dolayı büzülmektedir. Dolayısıyla iki durdurucu direk arasına iletken çekilirken sehim hesaplanarak çekilmektedir.
2.1 HAVAİ HATLARDA SALGI (FLEŞ-SEHİM-SARKMA)
İki direk arasında gerili bulunan iletkenin, kendi ağırlığı, üzerinde biriken kar veya buz yukleri sebebiyle sarkmasına sehim denir. Esas anlamda sehim iletken uçlarının bağlı olduğu iki izolatör arasındaki varsayılan doğru çizgi ile iletkenin en sarkık noktası arasındaki mesafedir.
İletken çekimlerinde bu hususa dikkat edilmektedir. Ancak iletim hatlarının altında eğer ağaçlar mevcutsa, buradaki ağaçlar zamanla uzadığından dolayı tehlike arz edebilmektedir. Enerji nakil hatlarından dolayı çıkan yangın raporlarını incelediğimizde, örneğin 5-6 Ağustos 2008 tahinde Antalyada çıkan yangında iletkenlerde meydana gelen sehimin fazla olması, rüzgarın etkisiyle iletkenlerin birbirine değdiği ve ortaya çıkan arkın yangına sebep olduğu belirtilmektedir. İletkenlerde sehimin yaz aylarında artması normaldir. İletken çekimi yapılırken ortam sıcaklığı gözönüne alınarak, iletkenler hesaplamalar neticesinde elde edilen sonuçlara göre çekilmektedir. Burada asıl incelenmesi gereken hattın geçtiği güzergahta bulunan ağaçların durumudur.
30.11.2000 tarih ve 24246 sayılı resmi gazetede yayınlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesis Yönetmeliği Madde 44-n maddesinde de belirtildiği üzere;
Madde 44-n : İletken çekimini ve hat güvenliğini bozan bütün ağaçlar budanmalı ya da kesilmelidir. Meyve ağaçlarının kesiminden olabildiğince kaçınılmalıdır ibaresi yer almaktadır. Yine Elektrik Kuvvetli Akım Tesis Yönetmeliğinde iletkenlerin ağaçlara uzaklıkları ilgili maddede belirtilmektedir. Buna göre ;
Hava hattı iletkenlerinin ağaçlara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi kV Yatay uzaklık
m
0-1 (1 dahil) 1
1-170 (170 hariç) 2,5
170 3,0
170-420 (420 dahil) 4,5
Hava hattı iletkenlerinin en büyük salgı durumunda üzerinden geçtikleri yerlere olan en küçük düşey uzaklıkları
İletkenin Üzerinden Geçtiği Yer Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi (kV)
En küçük düşey uzaklıklar (m)
0-1 (1 dahil) 1-17,5 kV 36 kV 72,5 kV 170 kV 420 kV
Ağaçlar 1,5 2,5 2,5 3 3 5
Yönetmelikde belirtilen yatay ve düşey mesafelere kesinlikle uyulması gerekmektedir. Enerji nakil hatlarının düzenli olarak kontrol edilmeli, şayet ağaç varsa her yıl budanmalıdır. TEİAŞ mevcut yüksek gerilim iletim hatlarının periyodik kontrollerini her 3 ayda bir yapmakta ve ormanlık alanlardan geçen hatların altındaki ağaçlar her yıl düzenli olarak hat Bakım ekiplerince budanmaktadır. Ayrıca enerji iletim hatlarının her ne kadar yönetmeliklerde yatay ve düşey mesafeler belirtilmişse de, iletkenlerin kopma, ağaçların devrilme vb. durumunu gözönüne alarak, hatların geçtiği güzergahın altındaki ormanlık alanlardaki ağaçların kesilmesi , o güzergahın ağaçlardan temizlenmesine özen göstermektedir.
Gerekli periyodik kontroller , tedbirler ve önlemler alındığı takdirde, Orman Genel Müdürlüğünün verilerine göre %3.5 civarında olan Enerji Nakil Hatlarından dolayı meydana gelen yangınların önüne geçilebilecektir.
3. SONUÇ
Ormanlar, tüm canlıların hayat kaynağı olması yönüyle dünyamızın vazgeçilmezlerindendir. Ülkemiz ormanları, orman yangınlarından aşırı derecede zarar görmektedir. Yangına 1. derece hassas ormanlık alanımız 7,2 milyon hektar, 2.derecede hassas alanımız ise 4,8 Milyon hektardır. Orman yangınları hem toplum bilinci olarak, hemde ülkemiz ekonomisi için istenmeyen bir durumdur. Orman yangınlarına sebep olan etkenler titizlikle incelenmeli, özellikle halkın bu konuda bilinçlendirilmesine çalışılmalıdır. Orman yangınlarının çıkış sebepleri, toplumun yaşam tarzı ve düzeyine, kültür seviyesine, kırsal yöredeki etkinliklerine bağlı olarak değişim göstermektedir.
Enerji nakil hatların tesis edilirken, ormanlık alanların dışında olacak şekilde projelendirilmeli, ancak bu her zaman mümkün olmamaktadır. Bu durumda Elektrik Kuvvetli Akım Tesis Yönetmeliğinde belirtilen mesafelere kesinlikle uyulmalı, yıllık olarak hatların en az bir kere periyodik bakımları yapılarak, hattın altında ağaçlar varsa budanmalı veya temizlenmelidir. İki direk arasında iletken çekilirken hava şartlarının en kötü durumuna göre meydana gelecek sehim hesaplanmalı ve iletkenlere hesaplanan değerlere göre sehim(sarkma) verilmelidir. Ayrıca, Ülkemizde her orman yangını sonrasında, yangının çıkış gerekçesini bütün yönleriyle inceleyerek değerlendirilmeli, yeterli bilgiye sahip olmadan, meydana gelen olayın sebebinin Enerji Nakil Hatlarına bağlamamak gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
2. OGM - Orman Genel Mdrl
3. www.tedas.gov.tr
4. TEA
5. ORMANCI.NET
6. Hoşgeldiniz
