Berkitu
Üye
- Katılım
- 24 Eki 2006
- Mesajlar
- 102
- Puanları
- 1
- Yaş
- 39
Forumda uzun zamandır süren tartışmalar ve yoğun bilgi kirliliği sebebiyle bu konu hakkında yazmak istedim. Hala ledlerle ilgili çok farklı detaylar, çok farklı bilgiler ortalıkta dolaşıyor, yanlış kullanımdan dolayı insanlar ledden uzaklaşıyor ya da temkinli bakıyor. Aşağıda yazacağım bilgilerin bir nebze de olsa insanların aklındaki soru işaretlerini gidereceğini umut ediyorum.
Ledin tarihinden, gelişiminden, yapısından bahsederek yazıyı uzatmak istemiyorum. O yüzden bu kısmı atlıyorum ve yapılmış armatürler üzerinden konuşmayı tercih ediyorum.
Öncelikle en yaygın soru olan;
LEDLİ ARMATÜRLER GERÇEKTEN ENERJİ TASARRUFU ETTİRİYOR MU?
- Bu sorunun cevabını verirken evet ya da hayır demek yanlış olur. Bu tabiki sizin kullanmış olduğunuz mevcut armatürle, kullanmayı düşündüğünüz armatürlerin verimliklerine bağlıdır. Optik verimliği, led verimliliği kötü olan armatürler tasarruf ettirmeyebilir. Tasarruf edeceğim derken sizi karanlıkta bırakabilir. O yüzden seçim yaparken bazı kıstaslara bakmanız gerekmektedir. Bunların başında da armatür verimliliği gelir. (lm/W)
LM/W nedir?
- Watt başına düşen lümen (ışık akısı) demektir. Piyasada özellikle bu konuda çok yanlış bilgiler dolaşmaktadır. Her ışık kaynağının (floresan, metal halide, sodyum buharlı, civa buharlı, led) vermiş olduğu bir lümen miktarı vardır. Buna soğuk lümen denir.
SOĞUK LÜMEN NEDİR?
- Soğuk lümen ışık kaynağının bir armatür içine konmadan çıplak olarak vermiş olduğu ışık akısıdır. Bu değer ışık kaynağı armatür içerisine girdikten sonra armatürün optik verimliliğine ve balast/driver kayıplarına göre düşüşe uğrar. Bu düşüş sonucunda ortaya çıkan lümene ise sıcak lümen denir. En çok karıştırılan konu da budur. Bir çok firma armatürden çıkan ışık akısı olarak soğuk lümen değerlerini kullanır. Bunlar yalan ve yanlış bilgilerdir. İnsanları yanlış yönlendirir, armatür verimliliğini yüksekmiş gibi gösterir. İşte bu noktada insanlar mağdur olmaya başlar. Kullanılan ledin lümeninin yüksek olması o armatürün çok verimli olduğu anlamına gelmez.
SICAK LÜMEN NEDİR?
- Sıcak lümen bitmiş bir armatürden çıkan ışık miktarıdır. Basitçe formülize etmek gerekirse SICAK LÜMEN = armatür verimliliği*soğuk lümen 'dir.
ARMATÜR VERİMLİLİĞİNE NASIL KARAR VERİLİR?
- Armatür verimliliği lm/W' değeridir. Hesaplanırken yapılması gereken Sıcak lümen değerinin, armatürün toplam gücüne bölünmesidir. (driver/balast kayıpları dahil)
Verimlilik kıyaslaması yaparken bu konuya özellikle dikkat etmek gerekir. Çünkü bu değer sizin yapacağınız tasarrufu belirler. Ne kadar ışık için ne kadar elektrik harcadığınızı bu oran ortaya koyar. Kısacası Watt başına aldığınız ışık değeridir.
Toplam lümenin yüksek olması o armatürün çok iyi bir armatür olduğunu göstermez. Önemli olan minimum güçle en yüksek ışığı alabilmektir.
ARMATÜR SEÇERKEN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?
- Armatür seçerken armatür verimliliğiyle birlikte kullanım amacına da dikkat etmek gerekir. Önemli olan armatürü ne amaçla kullanacağınızdır. Buna dikkat etmezseniz, göz alma, kamaşma, karanlık nokta vs gibi bir çok sorunla başbaşa kalırsınız.
Bu yüzden şu şekilde tavsiyelerde bulunacağım.
OFİS ARMATÜRLERİ;
Ofis armatürü seçerken armatürün kamaşma kontolünün çok iyi yapılmış olması gerekir. Hepimiz biliyoruz ki, çıplak ledler göz alır. Bu yüzden ofis gibi yansıma oranı (bilgisayar ekranı, masa, yer) gibi yüzeylerde büyük oranda rahatsızlık verebilir. Aynı zamanda armatürlerin optik tasarımı da, aydınlatma projesi de ofis ortamında homojen bir aydınlatma için iyi dizayn edilmelidir. Homojenlik dediğimiz konu da aydınlatma hesaplarında Emin/Eort şeklinde belirtilmektedir. Özellikle gün ışığı (4000-5000 K aralığı) ışık ve çalışma konforu açısından tavsiyemdir.
ENDÜSTRİYEL ALAN ARMATÜRLERİ;
Bu armatürler de ortam şartlarına uygun şekilde seçilmelidir. Endüstriyel alanlar genellikle yoğun şekilde toz, nem, rutubet vs gibi etkenlerin olduğu alanlardır. Dolayısıyla seçilecek olan armatürlerin bu şartlara uygun seçilmesi gerekir. Koruma sınıfı IP65 olan armatürler bu şartlarda en uygun armatürlerdir. Yine tavan yüksekliğine göre kamaşma kontrolü iyi yapılmış olması gerekmektedir. Armatürlerin optik ve açısal tasarımı uygun yüksekliklerde farklı şekilde yapılmış olmalıdır ki , yine armatür yerleşimine göre homojen bir aydınlatma sağlayabilsin, tesisiniz de karanlık noktalar oluşmasın. Örneğin raf arası bir bölgede siz raf genişliği ve yüksekliğe göre uygun dizayn edilmemiş bir armatür kullanırsanız ışık rafların üstünde kalır ve asıl aydınlatması gereken yol ve raf yüzeylerini aydınlatamaz. Bu da hem ışık israfı, hem de elektrik israfı olarak size yansır.
ÇEVRE ve SOKAK ARMATÜRLERİ
Bu armatürleri seçerken yine IP65-66-67 gibi koruma sınıflarını seçmeniz gerekmektedir. Armatürler çevre şartlarından etkilenmemelidir. Optik ve açısal tasarımlar yine kullanım amacına göre kullanılcak olan bölgede en etkin aydınlatmayı yapacak şekilde seçilmelidir. Bu yüzden optik lensler kullanılır ve ledlerin ışık açıları bu alanlara uyacak şekilde tasarlanır.
Örneğin bir sokak aydınlatma da simetrik bir sistem doğru aydınlatma çözümü değildir. Sokak aydınlatma armatürünün amacı yol kenarından yolu enlemesine taraması, yolu enine yol boyunca taraması ve bir miktarda bulunduğu yeri (kaldırım ya da refüj) aydınlatması gerekir. Yani armatür yoğun olarak enlemesine ışık vermeli, bir kısımda arkasına ışık atmalıdır. Kullanacağınız armatürün optik tasarımı da bunu içermelidir. Yoksa kullandığınız armatür ne kadar verimli olursa olsun, ışığı doğru yerde kullanamadığınız için ışık ve elektrik israfında bulunmuş olursunuz.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN TEKNİK ÖZELLİKLER
Aslında bu konuda yazacak çok detay var. Ama bunların hepsini bilmek zorunda değilsiniz. Bilemezsiniz de. Ledler kaç amper ile sürülmüş, armatürün termal tasarımı nasıl vs vs. sorulacak bir sürü soru var. Burda da en mantıklısı topu bağımsız test kuruluşlarına atmak. Malesef ülkemizde TSE bu konuda yeterli değil. Dolayısıyla KEMA,DEKRA,VDE gibi Avrupa kuruluşlarından, ya da bu kuruşlarla akredite olmuş bağımsız labaratuvarlardan alınmış test sertifikalarını mutlaka isteyin. Bu sertifikalar doğrultusunda alacağınız armatüre gönül rahatlığıyla karar verebilirsiniz.
Aynı konu yine IP65 koruma sınıfı için de geçerlidir. Bir armatürün IP65 olması için, üreticisinin ona IP65 demesi yeterli değildir. Test sertifikası isteyin.
AYDINLATMA HESAPLARI
Yapacağınız, karar verdiğiniz sistemin size ne kadar ışık vereceğini önceden görmek için alim olmanıza gerek yok. Daha sonradan mağdur olmamak için firmalardan aydınlatma hesapları isteyin. Armatürlerin gerçekten bu ışıkları verip vermeyeceğini bilmek için yine bağımsız kuruluşlardan alınmış ışık ölçüm sonuçlarını isteyin. Bunlar %90 doğruluk sağlayan sonuçlardır. Sonuna kadar güvenebilirsiniz.
Artık hesaplar defterle, formüllerle yapılmıyor. DIALUX, RELUX vs gibi bir çok aydınlatma programı var. Işık ölçüm datalarını kullanarak sizin ne düzeyde, ne homojenlikte, ne verimde ışık alacağınızı 3 boyutlu tasarımlar üzerinden gösterebiliyor. Bu hesapları isteyin.
TASARRUF VE GERİ DÖNÜŞÜM ANALİZLERİ
Bu armatür şu kadar tasarruf eder, bu kadar sürede geri döner gibi afaki laflara itimat etmeyin. Analizlerini, hesaplarını isteyin. Gözünüzle görün. Armatür %90 tasarruf ettiriyor olsa bile, siz o armatürü ne kadar çok kullanıyorsanız geri dönüşümünüz o kadar kısa olur. Günde bir saat çalışan bir armatürün %90 tasarruf etmesi onun çabuk amortisman sağlayacağı anlamına gelmez. Bunu da ancak analizle, hesapla görebilirsiniz.
GARANTİ
Garanti sözleşmelerine dikkat edin, şartları iyi okuyun. 10 yıl garantili, 20 yıl garantili, ömür boyu garantili demek sizi garantiye almaz. Hangi şartlarda nasıl garantili. Detayına dikkat edin. Mümkün olduğunca geçmişi olan güvenilir firmaların garantilerine itimat edin. Yarın öbür gün olmayacak firmanın 20 yıl garantisi sizin hiç bir işinize yaramaz.
Üç kuruş kar edeyim derken, fiyatı standart sistemlere göre hala ciddi oranda yüksek olan böyle bir yatırımı çöpe atmayın.
Bir çok konu yazdım, istemeniz gereken bir çok şey yazdım. Bunları istemekten çekinmeyin. Bunları istediğiniz kişilerin işi bu. Nasıl ki sizin işiniz çalıştığınız firmalara, kendi firmanıza tasarruf ettirmek, kar ettirmekse onların da görevi bunları yapmak. Onlar da zevkle yapacaktır.
NOT: Hızlıca yazdığım bir yazıdır. Umarım yardımcı olabilmiştir. Unuttuğum yazmayı atladığım mutlaka bir çok konu olmuştur. Konu başlığı altında ben ya da konu hakkında bilgi sahibi arkadaşlar mutlaka bilgilerini paylaşacaktır. Yardım isteyen arkadaşlara da seve seve yardımcı olmaya çalışırım.
Ledin tarihinden, gelişiminden, yapısından bahsederek yazıyı uzatmak istemiyorum. O yüzden bu kısmı atlıyorum ve yapılmış armatürler üzerinden konuşmayı tercih ediyorum.
Öncelikle en yaygın soru olan;
LEDLİ ARMATÜRLER GERÇEKTEN ENERJİ TASARRUFU ETTİRİYOR MU?
- Bu sorunun cevabını verirken evet ya da hayır demek yanlış olur. Bu tabiki sizin kullanmış olduğunuz mevcut armatürle, kullanmayı düşündüğünüz armatürlerin verimliklerine bağlıdır. Optik verimliği, led verimliliği kötü olan armatürler tasarruf ettirmeyebilir. Tasarruf edeceğim derken sizi karanlıkta bırakabilir. O yüzden seçim yaparken bazı kıstaslara bakmanız gerekmektedir. Bunların başında da armatür verimliliği gelir. (lm/W)
LM/W nedir?
- Watt başına düşen lümen (ışık akısı) demektir. Piyasada özellikle bu konuda çok yanlış bilgiler dolaşmaktadır. Her ışık kaynağının (floresan, metal halide, sodyum buharlı, civa buharlı, led) vermiş olduğu bir lümen miktarı vardır. Buna soğuk lümen denir.
SOĞUK LÜMEN NEDİR?
- Soğuk lümen ışık kaynağının bir armatür içine konmadan çıplak olarak vermiş olduğu ışık akısıdır. Bu değer ışık kaynağı armatür içerisine girdikten sonra armatürün optik verimliliğine ve balast/driver kayıplarına göre düşüşe uğrar. Bu düşüş sonucunda ortaya çıkan lümene ise sıcak lümen denir. En çok karıştırılan konu da budur. Bir çok firma armatürden çıkan ışık akısı olarak soğuk lümen değerlerini kullanır. Bunlar yalan ve yanlış bilgilerdir. İnsanları yanlış yönlendirir, armatür verimliliğini yüksekmiş gibi gösterir. İşte bu noktada insanlar mağdur olmaya başlar. Kullanılan ledin lümeninin yüksek olması o armatürün çok verimli olduğu anlamına gelmez.
SICAK LÜMEN NEDİR?
- Sıcak lümen bitmiş bir armatürden çıkan ışık miktarıdır. Basitçe formülize etmek gerekirse SICAK LÜMEN = armatür verimliliği*soğuk lümen 'dir.
ARMATÜR VERİMLİLİĞİNE NASIL KARAR VERİLİR?
- Armatür verimliliği lm/W' değeridir. Hesaplanırken yapılması gereken Sıcak lümen değerinin, armatürün toplam gücüne bölünmesidir. (driver/balast kayıpları dahil)
Verimlilik kıyaslaması yaparken bu konuya özellikle dikkat etmek gerekir. Çünkü bu değer sizin yapacağınız tasarrufu belirler. Ne kadar ışık için ne kadar elektrik harcadığınızı bu oran ortaya koyar. Kısacası Watt başına aldığınız ışık değeridir.
Toplam lümenin yüksek olması o armatürün çok iyi bir armatür olduğunu göstermez. Önemli olan minimum güçle en yüksek ışığı alabilmektir.
ARMATÜR SEÇERKEN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?
- Armatür seçerken armatür verimliliğiyle birlikte kullanım amacına da dikkat etmek gerekir. Önemli olan armatürü ne amaçla kullanacağınızdır. Buna dikkat etmezseniz, göz alma, kamaşma, karanlık nokta vs gibi bir çok sorunla başbaşa kalırsınız.
Bu yüzden şu şekilde tavsiyelerde bulunacağım.
OFİS ARMATÜRLERİ;
Ofis armatürü seçerken armatürün kamaşma kontolünün çok iyi yapılmış olması gerekir. Hepimiz biliyoruz ki, çıplak ledler göz alır. Bu yüzden ofis gibi yansıma oranı (bilgisayar ekranı, masa, yer) gibi yüzeylerde büyük oranda rahatsızlık verebilir. Aynı zamanda armatürlerin optik tasarımı da, aydınlatma projesi de ofis ortamında homojen bir aydınlatma için iyi dizayn edilmelidir. Homojenlik dediğimiz konu da aydınlatma hesaplarında Emin/Eort şeklinde belirtilmektedir. Özellikle gün ışığı (4000-5000 K aralığı) ışık ve çalışma konforu açısından tavsiyemdir.
ENDÜSTRİYEL ALAN ARMATÜRLERİ;
Bu armatürler de ortam şartlarına uygun şekilde seçilmelidir. Endüstriyel alanlar genellikle yoğun şekilde toz, nem, rutubet vs gibi etkenlerin olduğu alanlardır. Dolayısıyla seçilecek olan armatürlerin bu şartlara uygun seçilmesi gerekir. Koruma sınıfı IP65 olan armatürler bu şartlarda en uygun armatürlerdir. Yine tavan yüksekliğine göre kamaşma kontrolü iyi yapılmış olması gerekmektedir. Armatürlerin optik ve açısal tasarımı uygun yüksekliklerde farklı şekilde yapılmış olmalıdır ki , yine armatür yerleşimine göre homojen bir aydınlatma sağlayabilsin, tesisiniz de karanlık noktalar oluşmasın. Örneğin raf arası bir bölgede siz raf genişliği ve yüksekliğe göre uygun dizayn edilmemiş bir armatür kullanırsanız ışık rafların üstünde kalır ve asıl aydınlatması gereken yol ve raf yüzeylerini aydınlatamaz. Bu da hem ışık israfı, hem de elektrik israfı olarak size yansır.
ÇEVRE ve SOKAK ARMATÜRLERİ
Bu armatürleri seçerken yine IP65-66-67 gibi koruma sınıflarını seçmeniz gerekmektedir. Armatürler çevre şartlarından etkilenmemelidir. Optik ve açısal tasarımlar yine kullanım amacına göre kullanılcak olan bölgede en etkin aydınlatmayı yapacak şekilde seçilmelidir. Bu yüzden optik lensler kullanılır ve ledlerin ışık açıları bu alanlara uyacak şekilde tasarlanır.
Örneğin bir sokak aydınlatma da simetrik bir sistem doğru aydınlatma çözümü değildir. Sokak aydınlatma armatürünün amacı yol kenarından yolu enlemesine taraması, yolu enine yol boyunca taraması ve bir miktarda bulunduğu yeri (kaldırım ya da refüj) aydınlatması gerekir. Yani armatür yoğun olarak enlemesine ışık vermeli, bir kısımda arkasına ışık atmalıdır. Kullanacağınız armatürün optik tasarımı da bunu içermelidir. Yoksa kullandığınız armatür ne kadar verimli olursa olsun, ışığı doğru yerde kullanamadığınız için ışık ve elektrik israfında bulunmuş olursunuz.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN TEKNİK ÖZELLİKLER
Aslında bu konuda yazacak çok detay var. Ama bunların hepsini bilmek zorunda değilsiniz. Bilemezsiniz de. Ledler kaç amper ile sürülmüş, armatürün termal tasarımı nasıl vs vs. sorulacak bir sürü soru var. Burda da en mantıklısı topu bağımsız test kuruluşlarına atmak. Malesef ülkemizde TSE bu konuda yeterli değil. Dolayısıyla KEMA,DEKRA,VDE gibi Avrupa kuruluşlarından, ya da bu kuruşlarla akredite olmuş bağımsız labaratuvarlardan alınmış test sertifikalarını mutlaka isteyin. Bu sertifikalar doğrultusunda alacağınız armatüre gönül rahatlığıyla karar verebilirsiniz.
Aynı konu yine IP65 koruma sınıfı için de geçerlidir. Bir armatürün IP65 olması için, üreticisinin ona IP65 demesi yeterli değildir. Test sertifikası isteyin.
AYDINLATMA HESAPLARI
Yapacağınız, karar verdiğiniz sistemin size ne kadar ışık vereceğini önceden görmek için alim olmanıza gerek yok. Daha sonradan mağdur olmamak için firmalardan aydınlatma hesapları isteyin. Armatürlerin gerçekten bu ışıkları verip vermeyeceğini bilmek için yine bağımsız kuruluşlardan alınmış ışık ölçüm sonuçlarını isteyin. Bunlar %90 doğruluk sağlayan sonuçlardır. Sonuna kadar güvenebilirsiniz.
Artık hesaplar defterle, formüllerle yapılmıyor. DIALUX, RELUX vs gibi bir çok aydınlatma programı var. Işık ölçüm datalarını kullanarak sizin ne düzeyde, ne homojenlikte, ne verimde ışık alacağınızı 3 boyutlu tasarımlar üzerinden gösterebiliyor. Bu hesapları isteyin.
TASARRUF VE GERİ DÖNÜŞÜM ANALİZLERİ
Bu armatür şu kadar tasarruf eder, bu kadar sürede geri döner gibi afaki laflara itimat etmeyin. Analizlerini, hesaplarını isteyin. Gözünüzle görün. Armatür %90 tasarruf ettiriyor olsa bile, siz o armatürü ne kadar çok kullanıyorsanız geri dönüşümünüz o kadar kısa olur. Günde bir saat çalışan bir armatürün %90 tasarruf etmesi onun çabuk amortisman sağlayacağı anlamına gelmez. Bunu da ancak analizle, hesapla görebilirsiniz.
GARANTİ
Garanti sözleşmelerine dikkat edin, şartları iyi okuyun. 10 yıl garantili, 20 yıl garantili, ömür boyu garantili demek sizi garantiye almaz. Hangi şartlarda nasıl garantili. Detayına dikkat edin. Mümkün olduğunca geçmişi olan güvenilir firmaların garantilerine itimat edin. Yarın öbür gün olmayacak firmanın 20 yıl garantisi sizin hiç bir işinize yaramaz.
Üç kuruş kar edeyim derken, fiyatı standart sistemlere göre hala ciddi oranda yüksek olan böyle bir yatırımı çöpe atmayın.
Bir çok konu yazdım, istemeniz gereken bir çok şey yazdım. Bunları istemekten çekinmeyin. Bunları istediğiniz kişilerin işi bu. Nasıl ki sizin işiniz çalıştığınız firmalara, kendi firmanıza tasarruf ettirmek, kar ettirmekse onların da görevi bunları yapmak. Onlar da zevkle yapacaktır.
NOT: Hızlıca yazdığım bir yazıdır. Umarım yardımcı olabilmiştir. Unuttuğum yazmayı atladığım mutlaka bir çok konu olmuştur. Konu başlığı altında ben ya da konu hakkında bilgi sahibi arkadaşlar mutlaka bilgilerini paylaşacaktır. Yardım isteyen arkadaşlara da seve seve yardımcı olmaya çalışırım.
uygulamadan kastınız nedir?
