ELEKTRONİK KART TAMİRİ NASIL YAPILIR
ELEKTRONİK ARIZA NASIL BULUNUR
Elektronik kart tamiri VI Component Tester (Voltaj Akım Test cihazı), kullanılır. Elektronik arızacılıkta sıklıkla kullanılan cihazlar Polar t3000 polar t6000 HUNTRON 3200S HUNTRON 2800, HUNTRON 2800S HUNTRON 2000, HUNTRON 2700S, ..VI Tester ile Elektronik kart üzerinde enerji yokken direnç, kondansatör, diyot, transistör ve entegre yapıların testleri ve sağlamlık kontrolü yapılabilmektedir.Elektronik kart tamir VI Tester cihazları çeşitli tip ve modellerde bulunabilmektedir
Eski yöntem elektronik kart tamiri Osilaskop- Multimetre(analog dijital ölçü aleti ) Metodu: Elektronik kart tamirinde üzerindeki sinyal-voltaj takip edilmektedir. Elektronik Karta elektrik enerjisi (besleme) verildiğinden çok tehlikeli olan bu metotta elektrik çarpma riski ve kartın bozulması kaçınılmaz olabilir. Günümüzde bu metod pek fazla kullanılmamaktadır.Günümüzde elektronik kart tamirinde arızayı belirlemek için en çok kullanılan cihazlar elektronik komponent test cihazlarıdır..İlk önce empedans test cihazı ile elektronik kart içerisindeki direnç, diyot, zener diyot, kondansatör gibi devre elemanları test edilip, arızanın hangi devre elemanında olduğu belirlenir. Arızanın bulunmasının ardından o devre elemanı sağlam olan yeni devre elemanı ile değiştirilir. Gerekirse lehimlenir.Bir başka yöntem ise arızalı olan elektronik kart, sağlam olan bir elektronik kart ile karşılaştırılır. Dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır;
• İki kart da birbirleri ile aynı olmalıdır.
• Kartlar üzerinden ki jumper ve potansiyo metre ayarları aynı konum da olmalıdır.
• Kartlarda herhangi bir elektrik ve enerji olmamalıdır.
• Kartlardaki programlı malzemeler dışarı alınmalı, alınmayacak ise 10 Volt aşılmamalıdır.
• Besleme (enerji) ve topraklama kısa devre edilmelidir. Farkı bulmak bir hayli kolaylaşır. Aynı zamanda eğriler aynı yönde olacağından istenmeyen gürültüden kurtulursunuz.
Farkın bulunduğu kısma ise referans (com) takılmalıdır. Bu bölgeye göre karttaki diğer malzemeler kıyaslanır
ELEKTRONİK KART TAMİR CİHAZI NASIL ÇALIŞIR?
ELEKTRONİK KART TAMİR cihazının temel çalışma mantığı, testi yapılan malzemenin pinlerine sınırlı voltaj ve akım sinyalleri uygulayarak karakteristik eğrisini ekranda görmek ve bu eğriyi yorumlayıp malzemenin arızalı olup olmadığını tespit etmeye dayanmaktadır.Arızalı malzeme devre üzerinde nokta atışı tespit edilememiş olsa dahi VI Tester cihazı arızayı lokalize etmeniz açısından son derece kullanışlıdır.Arızayı lokalize ettikten sonra şüpheli malzemeleri devre dışına alıp fonksiyon testlerini daha sağlıklı yapabilirsiniz.
ELEKTRONİK KART TAMİR VI-Tester cihazı ile elektronik malzemelerin pinlerine uygulanan küçük voltaj ve akım sinyalleri, cihazın ekranında o malzemeye ait bir şeklin (Karakteristik eğri – Empedans eğrisi) belirmesini sağlamaktadır.Hangi türde olursa olsun tüm elektronik malzemelerin, uygun voltaj ve akım kademeleri kullanıldığı taktirde cihaz ekranında beliren bir karakteristik eğrisi olacaktır.Önemli olan bu eğrinin doğru eğri olup olmadığına karar vermektir.Bu da biraz tecrübe ve en önemlisi elektronik kartın sağlamında malzemelerin karakteristik eğrilerinin bilinmesi ile olmaktadır.Sağlam kartın datalarının elimizde olması ve arızalı kart ile sağlam kartın eğrilerini karşılaştırabiliyor olmamız arızalı malzemenin hızlıca tespit edilmesi açısından son derece önemlidir.Sağlam kart ve arızalı kart karşılaştırmasında en önemli nokta iki kartın versiyon ve yapı olarak birebir aynı olmasının gerekliliğidir.Kartlar birebir aynı olmazsa eğrilerde sizi yanıltabilecek ufak tefek farklılıklar olabilir.
Electronic Fault Locator (Elektronik Arıza Bulucu) kullanımında, cihazınızın ve onarımını yapmakta olduğunuz kartın zarar görmemesi için devre kartının enerjisinin tümüyle kesilmiş olmasına ve elektrolitik kondansatörlerin elektrik yükünün tamamen boşaltılmış olmasına çok dikkat etmeniz gerekmektedir.Ayrıca düşük akım ve voltaj seviyelerinde test yapılmasına karşın devre kartı üzerinde, riskli olarak gördüğünüz mikro denetleyici gibi programlı malzemeleri söküp testleri bu şekilde yapmanızda fayda olduğunu belirtmek isteriz
Elektronik kart tamirinde Arıza Tespit İçin Gerekli ekipmanlar Nelerdir?
Elektronik kart tamir cihazı; Multimetrenin diyot ölçüm kademesinde çeşitli voltaj değerlerini görerek yaptığımız kontrolu, VI Tester cihazlarını kullanarak grafiksel bir ekranda malzemelerin karakteristik eğrilerini görerek yapıyoruz. Multimetre kullanımına göre daha hızlı ve daha etkili bir kontrol yöntemi olduğunu belirtmekte fayda var.VI Tester cihazları yerli üretim olarak da iç piyasada çeşitli tip ve özelliklerde bulunabilmektedir.
Multimetre(ÖLÇÜALETİ) ; Multimetrenin diyot ölçüm kademesi ile dijital ve analog malzemelerin kendi bağlantı pinlerinde veya toprak hattı ile +VCC arasında kısadevre kontrolu yapmak veya belli durumlarda malzemenin değerini ölçmek için multimetre kullanmamız gerekmektedir.Özellikle diyot, transistör ve mosfet ölçümlerinde multimetre büyük kolaylık sağlamaktadır.
LCR Metre (Endüktans, kapasite ve direnç ölçer) ; Kapasite, direnç ve bobin ölçümü gibi belli ölçümlerde multimetrenin ölçüm aralığı çok düşüktür.Bu durumda Multimetre ile sağlıklı ölçüm yapamayacağımız için LCR (Bobin, kondansatör ve direnç) metre kullanmamız gerekmektedir.
IC Tester : Analog ve Dijital entegre test cihazları ile çok bacaklı entegrelerin, diyot ve transistör gibi malzemelerin sağlamlık kontrolunu hızlıca yapabilmekteyiz
Programlayıcı : Devre üzerindeki programlı yani üzerinde fabrika verisi yüklü bulunan mikrodenetleyici ve eprom gibi yapıların malzemeye özel veya universal tipte olan programlayıcılar ile sağlamlık kontrolü ve gerektiğinde yeniden programlanması yapılabilmektedir.Programlayıcıların malzemeye özel olanları universal olanlara kıyasla daha ucuz olmaktadır
Osiloskop : Arıza tespiti için Multimetre ve VI tester kullanarak devrede enerji yokken bir takım kontroller yapabiliyoruz.Osiloskop ile ise devre çalışırken yani enerjili durumdayken sinyal ve frekansları gözlemleyerek arıza tespiti yapabiliyoruz.Devrede belli test noktaları belirlenip bu noktalarda gözlemlenmesi gereken sinyaller ve dalga şekilleri ya da frekans değeri bilinirse osiloskop ile sinyalin bozulduğu ya da kesildiği, frekansın dengesiz bir şekilde düşüp yükseldiği noktayı tespit edebiliriz.
Bunların dışında çalışma masanızın üzerinde; Büyüteç kamera (veya dijital mikroskop), kart tutucu, kaliteli bir havya seti, lehim kimyasalları ve akrobat lamba olması gerektiğini de belirtmekte isteriz.
BASİT Elektronik Kart Tamir nasıl yapılır
Elektronik kart tamirinde dikkat edilmesi gereken noktalar. Biraz kart tamir püf noktalarını kapsayan bilgi tecrübelerimizi paylaşacağız...Burada yazılanlar kural değil benim tecrübelerimdir ve bazı resimler. Ülkemizde kart tamiri ile uğraşanlara yol göstermesi amacı ile hazırlanmıştır. Bir elektronik karta dokunmadan önce alınması gereken bazı önlemler vardır. Bunlara
Elektrostatik deşarj önlemleri denir ve kısaca ESD harfleri ile gösterilir. İnsan vücudunda bulunan statik yük elektronik malzemelerin bozulmasına sebep olacak kadar yüksektir. Özellikle programlı malzemeler statik yükten en çok etkilenen malzemelerdir.Kart tamir ile uğraşanlar büyük olasılıkla karşılaşmıştır. Karşılaştırma yapmak için sağlam karta hiçbir statik önlem almadan dokunurlar ölçüm yaparlar ya da elektronik malzemelerin yerlerini değiştirirler sonra sağlam kartta çalışmaz. Bu durumdaki elektronik kartların arızalanmasının büyük orandaki sebebi vücutlarında bulunan statik elektriğin karta dokunulduğunda vücutlarından karta doğru akması yani kartın üzerine deşarj olmalarıdır. Bu durumla karşılaşmamak sağlam kartı bozmamak ve arızalı kartın arızasını büyütmemek için yapılması gerekenler ise çok basittir. Birçok ESD malzeme vardır ama biz sadece topraklama hattına bağlı bir 5-10TL’lik bir esd bileklik ile üzerimizdeki statik elektrikten kurtulabiliriz.
Elektrostatik Deşarj – Esd Önlemler
Sürekli topraklama hattına bağlı kalmak istemeyenler kablosuz bir esd bileklik ve eds deşarj ünitesi kullanabilirler. Kablosuz bileklikler statik elektriği üzerlerinde depoladığından işe başlamadan çaydan-yemekten dönerken fırsat buldukça deşarj ünitelerinde deşarj bilekliği boşaltmalarını öneririm.
Elektronik kart Tamire Başlamadan Önce Elektronik Kartı GÖRSEL OLARAK Kontrol Ediniz
Elektronik Kart tamirinde İLK dikkat edilmesi gereken BİRİNCİ adım ise kartı tamire başlamadan, temizlemeden hatta hiçbir işlem yapmadan önce kartı incelemektir. Her ne tamir ederseniz edin bence önceliğiniz olması gerekiyor nacizane tecrübemdir. Elektronik kartı incelerken şu sorulara cevap aramamız gerekmektedir: Kartta sıvı teması var mı, bizden önce biri karta müdahale etmiş mi, eğer etti ise ne yapmış, kart kısa devre yada kısa devreye sebep olabilecek birşey var mı , yanmış-şişmiş-patlamış bir eleman mevcut mu? Bu sorulara karta işlem yapmadan önce cevap vermemiz kartı tamire başlamadan önce yol gösterecek ve fikir verecektir.Sizlere örnek olsun diye birkaç resim çektim. Neden ilk başta elektronik kartı incelememiz gerektiğinin resimlere bakınca daha iyi anlaşılacağını düşünüyorum.
Şişmiş Kondansatör Resmi ve bazen elektronik kondansatörler alt kısımında şişmiş veya sıvı oksit oluşabilir.Eğer kartınızda bu şekilde şişmiş bir kondansatör var ise kartınız çalışıyor olsa bile bu kondansatör grubunu değiştirmeniz gerekmektedir. Değiştirmediğiniz takdirde er ya da geç kesinlikle bir soruna yol açacaktır. Ve muhtemelen bu kondansatör grubunu değiştirdiğiniz takdirde kartınız çalışacaktır.
Yanmış SMD Dirençler
Kavrulmuş bir direnç Yanmış direnç ,(smd direnç) yanık entegreler patlamış ürünler vb bu tip malzemeleri hemen alkol tiner fırcayla temizlemeyin.hemen pamuk pecete ile cımbız yardımıyla üzerini temizleyin Büyüteç kamera (veya dijital mikroskop) ile elektronik malzemelerin değerini ürünün ismini ögrenmeye çalışın .yoksa üzerindeki alkol tinerle silerseniz direnç diyot kondansatör entegrelerin degerini ismini kodunu okuyamasınız.Saglam ürünü temin etmek zorunda kalırsınız.
Eğer devrenizde bu şekilde yanmış direnç vb. malzemeler var ise birşey söylememe gerek yok zaten bu parçayı değiştirirsiniz. Ama devreyi inceleyip neden yandığını öğrenmeniz bu sorun ile bu kartta bir daha karşılaşmanızı sağlayabilir. Denk geldiğim kadarı ile genelde tasarım hatalarından ve ya kısa devreden dolayı bu şekilde yanmış elemanlar ile karşılaşıyoruz. Tabi buna sebep olabilecek bir sürü faktör var sıvı teması vs..
.Sıvı almış elektronik Kart
Elektronik Kartı incelerken bu şekilde bir oksitlenme gördüyseniz kartınız büyük olasılıkla sıvı almış demektir. Ve hiçbir işlem yapmadan sıvı güzelce temizlediğiniz takdirde %90 ithimalle cihaz çalışacaktır.elektronik komponent bozulmadıysa
Patlamış Kondansatör
Gördüğünüz üzere elinize ölçü aleti bile almadan bu arızaların teşhisini yaptık. Ve bu arızaların bir kısmını elimize havya ve ölçü aleti almanda da çözebilir. Doğru teşhisi koyduktan sonra gerisi zaten kolay. İşlem yapmadan önce tamir etmek istediğimiz cihazı incelemek bu yüzden yüksek önem arz etmektedir.
Yeni Başlayanlar İçin Lehim Yapmanın Püf Noktaları
Arızalı bir devre kartımız var ve biz arızalı malzemeyi tespit ettik diyelim.Bazı durumlarda kısa bir inceleme sonucunda, gözlemleyerek ya da yanık kokusunu takip ederek devre kartı üzerinde şişmiş, kavrulmuş, ya da patlak malzeme tespit edilebilir.Bu konuda kendinize güveniyor ve teknik konulara da el yatkınlığınız varsa arızalı elektronik parçanın değişimini yapabilirsiniz.Yalnız her işte olduğu gibi arızalı malzemeyi bulunduğu noktadan sökmenin ve yenisini takmanın bir takım incelikleri var, malzemeyi değiştireyim derken devre kartına daha büyük zararlar verebileceğinizi unutmayın.Bu arada kişisel güvenliğiniz her şeyden önemli, 350-400 derece sıcaklıkta havya ile lehim eritecek ve lehimleme yapacaksınız, bu yüzden son derece dikkatli olmalı ve tamiriyle uğraştığınız elektronik kartın güç bağlantısını kestiğinizden emin olmalısınız. THD kılıflı (delikli kartlara takılan malzemeler) ve SMD kılıflı (yüzey montajlı malzemeler) elektronik komponentlerin söküp takma işlemleri birbirinden farklıdır, yeni başlayanlar için ilk etapta smd kılıflı malzemeleri söküp takmalarını önermiyorum.Bu beceriyi kazanmak için birkaç tane hurda kart alınmalı ve bunların üzerinde acemiliklerini atmalılar.
Lehim Yapılması İçin Gerekli Olan Malzemeler Nelerdir?
Lehim makinesi (devre yapısına uygun havya ucu), Lehim pompası, kaliteli Lehim teli, Havya altlığı, temizleme süngeri, Lehim pastası (Krem flux), lehim emme teli, cımbız, temizleme fırçası, selülozik tiner veya kart temizleme kimyasalı (devre kartını temizlemek için) ve elektronikçi yan keski.
Devre kartımızın tamirine öncelikle arızalı malzemeyi sökerek başlıyoruz ;
Örneğin şişmiş bir kondansatör ya da kavrulmuş bir direnç değiştireceğiz.Bunun için öncelikle sökülecek malzemenin devre kartının altından görünen uçlarına ince uçlu bir fırça ile bir miktar krem flux sürmeli ve ardından uygun sıcaklığa gelmiş havya ile bu uçlara bir miktar yeni lehimleme yapmalıyız.Eski lehim'in üzerine eklenen bir miktar taze lehim, malzemeyi daha rahat sökmenize yardımcı olacaktır.
Malzemeyi iki şekilde devre kartından ayırabiliriz ; birincisi malzemenin lehim uçlarını havya ile ısıtıp eriyen lehimi lehim pompasıyla çekmek (Lehim pompasını kullanmak pratik yapmak ve beceri gerektirir, daha zordur) ikincisi sıcak havya ucunu alttan lehim uçlarına değdirip lehimi iyice erittikten sonra kartın üst tarafından arızalı malzemeyi cımbız yardımıyla çekip çıkarmak olmalıdır.Uygun bir havya ucu ile bir kondansatör ya da 3 bacaklı bir transistörün bacaklarını aynı anda ısıtıp eriterek devre kartından sökebilirsiniz.Hatta devre kartını ters tutacağınız için lehimler iyice eridikten sonra malzeme kendiliğinden aşağı düşecektir.
Malzeme söküldükten sonra devre kartındaki lehimleri pompa ile çekmek daha kolay olacaktır.Deliklerdeki lehimler temizlenip, devre kartı fırça ve selulozik tiner yardımıyla pasta artıklarından temizlendikten sonra yeni malzemeyi takıp lehimleme işlemine geçebiliriz.
Lehimleme İşlemi Nasıl Yapılmalı?
Malzemeyi yerine taktık ve artık lehimleme yapacağız, iyi bir lehimlemenin standartları aşağıdaki gibidir ancak unutmayınız ki herkesin ustalığı farklıdır ve pratiğiniz geliştikçe kendinize özgü çalışma şekilleriniz ortaya çıkacaktır.
1. ▪ Lehim yapılacak yüzey iyice temizlenmeli kir, pas vs. olmamalıdır.
2. ▪ Lehimlemede kaliteli lehim, havya ve 1. kalite krem flux kullanılmalıdır, kalitesiz ve ucuz havyalarla iyi bir lehim yapılamayacağı, ve kalitesiz fluxların lehimleme sonrası parazitlere ve istenmeyen kısa devrelere ve frekansta bozulmalara neden olabileceği unutulmamalıdır.
3. ▪ Devre yapısına göre uygun havya ucu seçilmesi lehim yapma işlemini kolaylaştıracak, çok ince ve detaylı noktaların devre üzerindeki montajını mümkün hale getirecektir.
4. ▪ Lehimleme'de sırasıyla lehimlenecek bacağa havya ucu değdirilir, malzemeye ısı geçişi tamamı ile sağlanır, sonra lehim teli ısıtılan noktaya değdirilir ve eritilerek lehim'in parçayı tam olarak da sarması sağlanır.Tersi durumlarda soğuk lehim olur.
5. ▪ Lehim yapılan noktada dairesel şekilde toplanmış, aşırı şişmiş fazla lehimden kaçınılmalıdır.Görünüş olarak konik bir biçimde ve parlak olmalıdır.
6. ▪ Lehim yapılırken elektronik komponentler'in bacakları hiçbir şekilde oynatılmamalı, lehim katılaşıncaya kadar sabit olarak tutulmalıdır.
7. ▪ İyi bir lehimleme için havya ucu kirlendikçe nemli sünger veya temizleme teli ile temizlenmelidir