dizzy
Üye
- Katılım
- 30 Ocak 2009
- Mesajlar
- 49
- Puanları
- 1
Sayın camby'nin sormuş olduğu sorulardan ikincisi için arkadaşlar cevap vermişler. Ben de ilki için ve genel olarak bildiklerimi paylaşmak isterim:
Lead-Acid (Kurşun), Gel (Jel) ve Glass-Mat (AGM) teknolojisindeki akülerin hepsinin şarj olma karakteristikleri neredeyse aynıdır. Şöyle ki:
1) 12V'luk aküler için Ah değeri önemli olmaksızın, gerilim değeri akü tam olarak dolu iken 13.15V civarındadır. Eğer akünün kapasitesi düşmüşse yani ömrü azalmışsa, aküyü bu değere kadar şarj edemezsiniz. Etmeye kalkarsanız zarar verirsiniz, gaz çıkışı olur, ısınır, yanabilir.
2) 13.15V değeri için akünün doluluğunu gösteren gerilim dedik. Fakat şöyle bir ayrıntı var: 13.15V veren bir güç kaynağına bağlayarak aküyü şarj etmeye kalkarsanız haftalar sürer. Şarj bu şekilde yapılmaz. Genelde akülerin ömürlerinin mümkün olduğunca uzun olması için yapılan şudur:
Ah saat değeri 90Ah olan bir akü için, önce bunun 5'te biri kadar değerde sabit akım verilir (18A). Akü dolmaya başlar. Akü üzerinde görülen gerilim 14.5 - 15V arasında bir değere (biz 14.5V diyelim) geldiğinde ise sabit akım modundan (constant current) çıkılır ve sabit gerilim (constant voltage) moduna geçilir. Bu gerilim 14.5V'dur. Bu gerilim sabit tutulduğu için artık akünün şarj edildiği akım kendiliğinden düşmeye başlar.
3) 14.5V sabit gerilim vermeye devam ederken akım düşer ve akım 90'ın yaklaşık 50'de biri değerinde yani yaklaşık 1.8A'e düştüğünde şarj kesilir. Şarjı kesmek de şu şekilde olur: Çıkış gerilimi 13.7-13.8V'da tutulur. Burada mA seviyesinde aslında akü akım çekmeye devam edecektir. (Trickle charge)
4) Çıkış gerilimi 13.8V'da tutulmaya çalışılırken aküye yüklenirseniz yani akım çekerseniz akü gerilimi 13.15V'dan başlayarak düşmeye başlayacaktır. 13.8V'dan değil. Bu, çoğu kişinin bilmediği ve dikkat etmediği bir olaydır. Aradaki bu fark gerilim akü üzerinde kullanılamayan yük (charge) yüzünden olmaktadır. Benzer şekilde aküye 14.5V gerilim verilirken akımın 1.8A'e kadar düşmüş olması o akünün şarj cihazından ayrıldığında akünün üzerinde göreceğiniz gerilimin 14.5V'a yakın olması anlamına gelmez. Akünün üzerindeki gerilim şarj cihazından ayrılır ayrılmaz 13.8V'a iner ve yaklaşık 10 dakika içerisinde de 13.15V'a düşer. Aküyü hiç kullanmasanız bile bundan sonra da gerilim düşecektir çünkü akünün iç direncinde enerji harcanır. Ama bu düşüş 13.8V'dan 13.15V'a olan düşüşten çok daha yavaş olacaktır.
5) Daha önce bahsettiğim gibi akü gerilimi 13.8V'dan 13.15V' a düşüyor ve bu değerden sonra düşme hızı azalıyorsa akünüz yenidir, eskimemiştir. Fakat mesela 12.8V'a kadar hızlı düşüyorsa, akü, kapasitesinin yaklaşık 4'te birini kaybetmiştir. Akü gerilimi 12.5V ise akü yarım doludur. 12V'a indiğinizde neredeyse bitmiştir. Bundan sonra akım çekmeye devam ederseniz 10.5V'a doğru hızlı bir düşüş yaşarsınız. 10.5V gerilimine düşüp de aküyü hemen şarj etmezseniz özellikle kurşun olanların ömrü biter. Daha düşük gerilimlere inerseniz aküyü bir daha şarj edemezsiniz. Akım bir türlü aküye akmaz. Jel olanlar buna daha dayanıklıdır ama yine de tavsiye edilmez çünkü kapasiteleri azalır. (yani artık dolu iken üzerlerindeki gerilim 13.15V olmayacaktır daha düşük olacaktır.) Akünün kapasitesi yani ömrü azaldığında, gidip de 14.5V'u sabit gerilim değeri yapmaktansa 16V'u yapayım, bu sayede daha yüksek gerilime aküyü şarj ederim derseniz hata yaparsınız. Aküyü patlatmanız içten bile değildir.
6) Bu bahsi geçen akü şarj metodu 3 modludur ve en yaygın kullanılanıdır. Fakat her şarj cihazı bu modları doğru şekilde uygulamayabilir. Örneğin bu bahsettiğim şarj gerilim değerleri hep oda sıcaklığı için geçerlidir. Ortam sıcaklığı artarsa bu gerilimleri düşürmeniz gerekir. Yani sıcaklığa göre devrenizin çalışma değerlerinin değişmesi gerekir. Bunu yapmazsanız, sıcak bir yaz gününde ne olduğunu anlamazsınız ve akünüz yarılır. 3 modlu şarjın amacı akünün yapısını bozmamak, onu ısıtmamak ve gaz çıkışını engellemektir. Bu sayede ömür kaybı azaltılır.
7) Akü gerilimini ölçtüğünüz cihazın doğruluğu da önemlidir. FLUKE ve benzeri multimetreler ile DC gerilimleri binde bir hata ile ölçebilirsiniz. Dikkat ediniz, multimetrenizin pilinin değişmesi gerekiyorsa ölçümleri güvenmeyin, çünkü bu hata oranı çok artacaktır.
8) Bahsettiğim şekilde akü şarjı yapan cihazlar genelde SMPS tabanlıdır yani “forward” ya da “flyback converter” kullanırlar. Verilen akım ve uygulanan gerilim bu cihazlar tarafından doğru bir şekilde ölçülerek anahtarlama elemanı (genelde MOSFET) buna uygun olarak kontrol edilir. Bu cihazın içinde sıcaklık ölçer de bulunması gerekir ve iç sıcaklıktan etkilenmemeli, ortam sıcaklığını ölçebilmelidir.
9) Aküler kullanılmadıkları zaman şarj edilmelidir. Aküyü yarım dolu bekletmek ömründen yer. Fakat şu da yapılan başka bir hatadır: Örneğin 14.2V seviyesinde sabit gerilim modunda sürekli durmak yani 3. mod olan “trickle charge” moduna hiç girmemek. Bu da akünün ömründen yer çünkü aküyü ısıtmış, içinde enerji harcamış ve yapısını bozmuş olursunuz. Şarj olduğunu anladığınızda aküyü ya serbest bırakmalısınız ya da 13.8V uygulamalısınız. Daha fazlasını değil.
Saygılarımla,
