Sigorta ve TMŞ'lerin kısa devre kesme kapasiteleri

[AD_EM]

Sigortalar 3 kA, 6 kA, 10 kA ve TMŞ'ler 25 kA, 35 kA, 50 kA kesme kapasiteli olabilmektedir. Farklı kesme kapasitesinde de olanlar vardır. Sigortaların bu kesme özelliği ile ilgili aklımı bir soru kurcalamaktadır. Durum şudur.

Bir AG dağıtım transformatörün çıkışında oluşabilecek maksimum kısa devre akımı; şebekenin kısa devre gücüne, YG/OG transformatörün gücüne ve % UK'sına, hattın empedansına, AG trafosunun gücüne ve %Uk'sına ve gerilim değerlerine bağlı olarak hesaplanmaktadır. Bu hesap sonucunda bulunan değerin 15 kA olduğunu düşünelim(1000 kVA bir trafonun çıkışında hemen hemen bu değerdedir). Bu durumda;

1-AG panosuna otomatik sigorta bile koymamak gerektiği sonucu çıkıyor. Halbuki uygulamada voltmetre için, kompanzasyon panosunun kumandası için sigortalar konmaktadır ve sigortanın ancak kesme kapasitesi maksimum 10 kA'dir. Kısa devre olması durumunda bu sigortalara sizce ne olur???

2-Kısa devre akımı ne olursa olsun, sigorta yada TMŞ kısa devre akımı maksimum değerine ulaşmadan devreyi keser mi? yoksa kısa devreyi kesemez ve hasar mı görür?

cevaplar tahmin şeklinde olmasın lütfen. Teknik bilgilerinizi aktarınız.
Saygılar...

 

[fahri yetiş]

Ana baraya konacak tüm koruma aygıtları,hesaplanan kısa devre gücünde olmak zorunda-
dır.Bizdeki fiyat listelerinde gözükmemelerine rağmen,25-35 kA değerlerinde de N otomat
tipi koruyucular bulunmaktadır.Eğer,bu tip koruyucular bulunamıyor ise,koruma devreleri-
ne,buşonlu ( kartuşlu tip de olabilir ) sigorta veya NH sigorta konmalıdır.Bu kurala uyulma-
dığı takdirde,koruyucu elemanın çıkışında tam kısadevre halinde,koruma elemanı hasarlana-
bilir.Mutlaka N otomat tipi sigorta kullanılmak isteniyor ise,bekap sigortası olarak kartuşlu /
buşonlu / NH sigorta kullanıldıktan sonra,bunların arkasına N otomat ( 10 kA ) kullanılabi-
lir.Ana panolarda,ölçü aletleri ve kompanzasyon devreleri konulacak sigortalar için,bu ko-
nu çok önem arzetmektedir.
Koruyucularda,kısa devreye cevap veren ünite,mağnetik bölümdür.Magnetik bölümü hare-
kete geçiremeyecek akımı ise,akım-zaman karakteristiğine bağlı olarak,termik ünite yerine
getirir.

 

[sigma]

2-Kısa devre akımı ne olursa olsun, sigorta yada TMŞ kısa devre akımı maksimum değerine ulaşmadan devreyi keser mi? yoksa kısa devreyi kesemez ve hasar mı görür?

cevaplar tahmin şeklinde olmasın lütfen. Teknik bilgilerinizi aktarınız.
Saygılar...

Eğer koruma elemanının kısa devre kesme kapasitesi o koruma elemanının bağlı bulunduğu noktadaki beklenen kısa devre akımından küçük ise koruma elemanı görevini yapamaz ve hasar görür.

Tersi durumda ise kısa devre akımı değeri beklenen tepe değerine ulaşmadan
genellikle 10-15 ms seviyelerinde koruma cihazı tarafından kesilmiş olur. bugün hemen hemen tüm şalterlerde limitor ( akım sınırlama özelliği ) mevcuttur.

Hatta otomatik sigortalardan bile kesme kapasitesinin 1/4 ü kadar bir kısa devre akımı geçmektedir. Yani 6 kA kesme kapasiteli bir sigortaya 6 kA kısa devre akımı uygulandığında sigortadan en fazla 1,5 kA geçmektedir.

 

[AD_EM]

Eğer koruma elemanının kısa devre kesme kapasitesi o koruma elemanının bağlı bulunduğu noktadaki beklenen kısa devre akımından küçük ise koruma elemanı görevini yapamaz ve hasar görür.

Tersi durumda ise kısa devre akımı değeri beklenen tepe değerine ulaşmadan
genellikle 10-15 ms seviyelerinde koruma cihazı tarafından kesilmiş olur. bugün hemen hemen tüm şalterlerde limitor ( akım sınırlama özelliği ) mevcuttur.

Hatta otomatik sigortalardan bile kesme kapasitesinin 1/4 ü kadar bir kısa devre akımı geçmektedir. Yani 6 kA kesme kapasiteli bir sigortaya 6 kA kısa devre akımı uygulandığında sigortadan en fazla 1,5 kA geçmektedir.

Yukarıdaki yazınızın 1. paragrafınında; hesaplanan/oluşması beklenen kısa devre akımından daha küçük değerli bir kesme elemanın koruma elemanı olarak görev yapamayacağını ve hasarlanacağını, 3. paragrafınızda ise 6 kA kesme kapasiteli bir sigortaya 6 kA kısa devre akımı uygulandığında, en fazla 1,5 kA geçeceğini belirtmişsiniz. Burda aklıma şunlar takılıyor.

1- Sigortadan 6 kA'lik akım geçirilmek istenmesine rağmen neden 1,5 kA akım geçmektedir.? Limitör özelliği nasıl çalışmaktadır.?

2-Beklenen kısa devre akımı 6 kA ve seçilen sigorta 3 kA kesme kapasiteli sigorta olsaydı, sigorta 1,5 kA'lik akımda devreyi keseceğine göre nasıl olurda hasarlanacaktı?

3-Sigorta yada TMŞ limitör özelliği nedeniyle akımı belli değerin üzerine çıkmadan kesebiliyorsa, neden daha yüksek kesme kapasiteli sigortalara/TMŞ'lere fazladan para ödüyoruz.?

4-Her hangi biri 3 kA sigorta ile 6 kA sigortanın iç yapısını inceledi mi? İnceledi ise, bu farklı kesme kapasiteleri sigortalarda/TMŞ'de ne yapılarak sağlanmaktadır.?

herkese saygılar...

 

[sigma]

Yukarıdaki yazınızın 1. paragrafınında; hesaplanan/oluşması beklenen kısa devre akımından daha küçük değerli bir kesme elemanın koruma elemanı olarak görev yapamayacağını ve hasarlanacağını, 3. paragrafınızda ise 6 kA kesme kapasiteli bir sigortaya 6 kA kısa devre akımı uygulandığında, en fazla 1,5 kA geçeceğini belirtmişsiniz. Burda aklıma şunlar takılıyor.

1- Sigortadan 6 kA'lik akım geçirilmek istenmesine rağmen neden 1,5 kA akım geçmektedir.? Limitör özelliği nasıl çalışmaktadır.?

2-Beklenen kısa devre akımı 6 kA ve seçilen sigorta 3 kA kesme kapasiteli sigorta olsaydı, sigorta 1,5 kA'lik akımda devreyi keseceğine göre nasıl olurda hasarlanacaktı?

3-Sigorta yada TMŞ limitör özelliği nedeniyle akımı belli değerin üzerine çıkmadan kesebiliyorsa, neden daha yüksek kesme kapasiteli sigortalara/TMŞ'lere fazladan para ödüyoruz.?

4-Her hangi biri 3 kA sigorta ile 6 kA sigortanın iç yapısını inceledi mi? İnceledi ise, bu farklı kesme kapasiteleri sigortalarda/TMŞ'de ne yapılarak sağlanmaktadır.?

herkese saygılar...

1- limitör yani akım sınırlama özelliği otomatik sigortanın mekanizma yapısı ile birlikte iç direncine bağlı olarak değişmektedir. Örneğin amperaj düştükçe koruma elemanının iç direnci artmaktadır. bu da kısa devre akımını sınırlamaktadır.Aslında her koruma elemanı kendi iç direnci nedeniyle akımı bir şekilde sınırlar.bu değer koruma elemanının mekanizma yapısına bağlı olarak % 10-15 seviyelerine kadar düşebilmektedir. bu yüzden aynı kesme kapasitesine sahip 6 A ve 63 A sigortaya ayrı ayrı kısa devre testi uyguladığınızda 63 A den daha yüksek kısa devre akımı geçer.Tabi açtırma mekanizmasının hızı da kısa devre kapasitesini belirleyen önemli faktörlerden birisidir.Ancak her marka aynı amperajlı sigorta kısa devreyi aynı oranda sınırlar diye de bir şart yoktur. sigortanın kısa devre anında oluşan arkı en kısa sürede söndürebilmesi ve oluşan basıncı dışarı atması tamamen iç dizayna ve malzeme yapısına bağlıdır. Ben aslında genel bir kaide olarak arkadaşımızın sorusuna cevap vermiştim.Ben bugüne kadar test esnasında gördüğüm hemen hemen tüm kaliteli sigortalarda akımın sınırlandığını müşahade ettim.

2- Eğer sigorta kısa devre akımını beklenen ölçüde sınırlayabilirse dediğiniz gerçekleşir ve 3 kA lık sigorta 6 kA lik beklenen kısa devre akımını kesebilir.Ama bu dediğim gibi sigortanın kalitesi ile birlikte iç direncine de bağlıdır.mesela 6 A lik bir 3 kA sigortanın 6 kA i kesebilme şansı 63 A sigortaya göre çok daha fazladır. Ancak şunu da unutmamak gerekir.Bir koruma elemanından kesme kapasitesi ne kadar yüksek olursa sigorta o kadar kalitelidir. 3 kA lik sigortanın 1,5 kA i kesmesi ile 6 kA lik bir sigortanın 1,5 kA kesmesi sonrasında sigortalarda oluşan hasar aynı değildir.Ayrıca IEC 898-1 e göre kısa devre testleri O ve CO olarak çeşitli açılarda yapılarak en zor şartlar oluşturulur.

3- Bu tamamen bir fayda/maliyet analizi ile alakalıdır. örneğin sisteminizde koruma yapacağınız panoda beklenen kısa devre akımını 30 kA olarak hesapladınız ve oraya 35 kA lik bir şalter taktınız.Şalteriniz işletmede iken
35 kA lik bir kısa devre durumunda limitör özelliğine sahipse 9-10 kA lik bir kısa devreye müsaade eder.Aynı şekilde 70 kA lik bir şalterde aynı akıma müsaade eder.Ancak 70 kA lik şalterde oluşan hasar 35 kA lik şaltere göre daha az olur.
Yani 70 kA lik şalter sistemde örneğin 5 defa kısa devre kesip arızalanırsa 35 ka lik şalter 3 defa sonra arızalanır ve değiştirmek zorunda kalırsınız.Tabi burada bir şalterin kullanımı süresinde kaç defa kısa devre göreceğini bilememekle birlikte sağlıklı ve sürekli bakımın uygulandığı bir sistemde çok nadir kısa devre oluşacağını dikkate alarak ilk yatırım maliyetini düşük tutmak için gereksiz yere yüksek kesme kapasiteli koruma elemanı kullanmanın ekonomik olmadığını düşünüyorum.

4- Yukarıda açıkladığım gibi bu tamamen ürünün dizaynı ile alakalıdır.örneğin şalterlerde limitör özelliği genellikle hareketli ve sabit kontaklardan geçen akımın oluşturduğu ters yönlü elektromanyetik kuvvet ile sağlanmaktadır.( sağ el kuralı ) sabit kontalardaki U yapısı nedeniyle akımın yönü sabit ve hareketli kontaklardan geçerken birbirine ters yönlü olduğundan oluşan manyetik kuvvetler birbirini iter ve kontaklar daha süratli birbirinden ayrılır.bu da kısa devre akımını sınırlar.

umarım anlaşılır olmuştur...

saygılar

 

[AD_EM]

Ana baraya konacak tüm koruma aygıtları,hesaplanan kısa devre gücünde olmak zorundadır.

Bizdeki fiyat listelerinde gözükmemelerine rağmen,25-35 kA değerlerinde de N otomat tipi koruyucular bulunmaktadır.Eğer,bu tip koruyucular bulunamıyor ise,koruma devrelerine,buşonlu ( kartuşlu tip de olabilir ) sigorta veya NH sigorta konmalıdır.

Bu kurala uyulmadığı takdirde,koruyucu elemanın çıkışında tam kısadevre halinde,koruma elemanı hasarlanabilir.Mutlaka N otomat tipi sigorta kullanılmak isteniyor ise,bekap sigortası olarak kartuşlu/buşonlu/NH sigorta kullanıldıktan sonra,bunların arkasına N otomat ( 10 kA ) kullanılabilir.Ana panolarda,ölçü aletleri ve kompanzasyon devreleri konulacak sigortalar için,bu konu çok önem arzetmektedir.

Koruyucularda,kısa devreye cevap veren ünite,mağnetik bölümdür.Magnetik bölümü harekete geçiremeyecek akımı ise,akım-zaman karakteristiğine bağlı olarak,termik ünite yerinegetirir.

Sayın Fahri yetiş; yukarıda Syn sigmanın yapmış olduğu açıklamalar sonucunda vermiş olduğunuz cavapla ilgili olarak;

1-"Ana baraya konacak tüm koruma aygıtları, hesaplanan kısa devre gücünde olmak zorundadır". demişsiniz. Bu zorunluluk nerden gelmektedir?

2-Sigortanın limitör özelliği nedeniyle beklenen kısa devre akımı gerçekleşmeden akım kesildiğine göre daha büyük kesme kapasiteli sigortayı/şalteri neye göre öneriyorsunuz?

3-Sadece sigorta ile koruma yapılabilecekken, ilave olarak bekap sigortası olarak kartuşlu/buşonlu/NH sigorta kullanılabilinir demişsiniz. Siz hiç böyle bir uygulama gördünüz mü?

Syn sigmaya yukarıdaki açıklamaları nedeniyle bir kez daha teşekkür ediyorum. Onun yazısından anladığım ve benim aklıma yatan şey şu olmuştur. Yüksek kesme kapasiteli sigortalara/şalterlere verilen para boşunadır. Koruma yönünden de her hangi bir sorun yok gibi görünmektedir.

Saygılar...

 

[sigma]

Sayın Fahri yetiş; yukarıda Syn sigmanın yapmış olduğu açıklamalar sonucunda vermiş olduğunuz cavapla ilgili olarak;

1-"Ana baraya konacak tüm koruma aygıtları, hesaplanan kısa devre gücünde olmak zorundadır". demişsiniz. Bu zorunluluk nerden gelmektedir?

2-Sigortanın limitör özelliği nedeniyle beklenen kısa devre akımı gerçekleşmeden akım kesildiğine göre daha büyük kesme kapasiteli sigortayı/şalteri neye göre öneriyorsunuz?

3-Sadece sigorta ile koruma yapılabilecekken, ilave olarak bekap sigortası olarak kartuşlu/buşonlu/NH sigorta kullanılabilinir demişsiniz. Siz hiç böyle bir uygulama gördünüz mü?

Syn sigmaya yukarıdaki açıklamaları nedeniyle bir kez daha teşekkür ediyorum. Onun yazısından anladığım ve benim aklıma yatan şey şu olmuştur. Yüksek kesme kapasiteli sigortalara/şalterlere verilen para boşunadır. Koruma yönünden de her hangi bir sorun yok gibi görünmektedir.

Saygılar...

sayın hemmuhhemtek,

sayın Fahri Yetiş in verdiği 1 numaralı cevap doğrudur. Koruma yapılması istenen noktadaki beklenen kısa devre akımı hesaplandıktan sonra bu değerin üstünde bir kısa devre kesme kapasitesine sahip koruma elemanı seçilmelidir.
koruma elemanı genellikle kısa devre anında beklenen kısa devre akımı tepe değerine ulaşmadan kısa devreyi kesmektedir.Ancak kullanıcı yine de sigortanın üzerinde yazan kısa devre kapasitesini dikkate almalıdır.


Benim itiraz ettiğim nokta 3 kA yeterli iken 6 kA sigortanın 6 yeterken 10 kA sigortanın kullanılması olabilir ki bu konuda bir itiraz olacağını sanmıyorum.



Arkadaşımız ana panoda otomatik sigorta kullanılması durumunda bu sigortanın kesme kapasitesinin beklenen kısa devre akımından küçük olmaması gerektiğini belirtmiş ki bu doğrudur.anma akımının küçük olduğu durumlarda otomatik sigorta kesme kapasitesi sistemi korumak için yetersiz kalıyorsa bu durumda
kesme kapasitesi yüksek olan NH sigortalarda kullanılabilir. İkisinin birlikte kullanılması sadece otomatik sigorta ile devreyi ayırmak daha kolay ve zahmetsiz olması nedeniyle olabilir.

saygılar

 

[zgrd]

güzel konu teşekkürler

 

[Adiqeşavo]

Selamu aleyküm hocam ben bir trafo koydum 100 kW hattı besliyorum sigortalar atıyor tmş kısa devre ise sigortalar atarmı

 

[Adiqeşavo]

Parafodurlar sağlam herşey tamam kontrol ettim ama sigortalar atıyor hat başından iki tane trafo yanık dedik değiştirdik yine aynısı oldu