Elektrik Şaftlarında Yangının Yayılmasının Önlenmesi

Katılım
24 Eyl 2007
Mesajlar
185
Puanları
6
BİNALARDA BÖLÜMLENDİRME ve ELEKTRİK ŞAFTLARINDA YANGININ YAYILMASININ ÖNLENMESİ

Yangın Yükü ve Riski

Binalarımızda, ofislerimizde, fabrikalarımızda yanıcı maddeler bulunduğu sürece bu mekanlarda her an yangın çıkması mümkündür. Bina içinde yangın çıkma ihtimali (Yangın riski) binanın yapısına ve bina içindeki yanıcı madde oranına bağlı olarak artar. Binalarımızın gittikçe büyüyerek kompleksler haline gelmesi, modernleşmesi, içinde karmaşık birçok elektro mekanik sistemlerin kullanılması, enerji ve kumanda kablolarının yoğunluğunun çok artması sadece endüstriyel tesislerde değil (fabrikalar, otel, iş merkezi, alışveriş merkezi gibi) normal oturduğumuz binalarda dahi yangın yükü ve riskini arttırmıştır.

Yangınla karşılaştığımızda yangına karşı savaşmamıza yardımcı olacak yangın söndürücü ekipmanlardan derhal faydalanabiliyorsak yangını başlangıç aşamasında durdurma şansımız vardır. Fakat yangını başlangıç aşamasında söndüremezsek, bina içindeki boşluklar, delikler, şaftlar, kapı aralıklarından faydalanarak yangın çok hızlı bir şekilde genişler.

Binalarda Bölümlendirme (Yangın Zonları)

Bu nedenle bina içinde yangını hapsetmek ve yayılmasını geçicide olsa durdurmak için tüm önlemleri almamız gerekmektedir.

Yangını belli bölgelerde hapsetmek için bina içinde belli zonlar (yangın zonları) oluşturulmalıdır. Bu zonlarda tüm bina boşlukları yangını belli sürelerde durdurmak ve yangın ile savaşacak kişilere zaman kazandırmak için özel olarak imal edilen Yangın Geciktirici Malzemeler ile doldurulmalıdır.

Bina içindeki yangın zonlarında yangını geciktirmek için binanın mimari yapısına bağlı olarak birbirine destek olan birçok farklı malzeme kullanılmalıdır. Örneğin Yangın Duvarı, Yangın Kapıları bunlardan bazılarıdır.

Elektrik Şaftlarında Yangın Riski

Bir bina içinde veya geniş bir alana yayılan komplekslerde yangına en hassas bölgelerden birisi Elektrik Şaftlarıdır. Zira yangının bina içinde çok hızlı bir şekilde yayılmasına neden olan yerlerin başında elektrik ve mekanik şaftlar gelmektedir. Elektrik şaftları bina içine bir örümcek ağı gibi yayılmış olan elektrik kuvvetli akım ve zayıf akım kablolarını dar bir alan içinde muhafaza etmektedir. Aynı zamanda elektrik şaftları mimari yapısı nedeni ile bina içlerinde galeriler oluşturmakta ve doğal baca görevi de görmektedir. Bu nedenle bina içinde herhangi bir bölgede çıkan yangın elektrik şaftlarında çok hızlı bir şekilde ilerleyerek bina içinde farklı bölgelere atlayabilir, yayılabilir.
Ayrıca elektrik kablolarında çeşitli nedenlerden dolayı yangın çıkma riski de çok fazladır. Bu amaç için kullanılan kablolarda genellikle çok çabuk yanabilen plastik kaplamalar veya izolasyon malzemeleri kullanılmaktadır.


Kablo Yangınlarındaki Tehlikeler

Kablo üreticileri elektrik kablolarının imalatında plastik içerikli kılıflar veya izolasyon malzemeleri kullanmaktadırlar. Bunlar içinde

• PVC polvinyl chloride
• PE Polyethylene
• PP Polypropylene
• Sentetik lastik
en çok kullanılanlarıdır.

Tüm bu plastikler yanabilir malzemelerdir. Dolayısı ile elektriksel olarak çıkan bir yangında (kısa devre, aşırı yük gibi) ortaya çıkan alev bu kablolar üzerinde çok hızlı bir şekilde yürür ve yayılır.

Çok önemli bir gerçeği hatırlatmakta fayda vardır. Yatay olarak serilen PVC kablo demeti üzerinde yangının ilerleme hızı 20 m/dk'dır. Bu veri İngiliz kuruluşu CEGB tarafından belirlenmiştir. PE ve PP malzemeleri içeren kablolar çok daha kolay yanabildikleri gibi ayrıca eriyen damlaların oluşturduğu sıcaklık ile diğer komşu malzemeleri de kolayca yakabilirler.

PVC kablolar sadece yangının yayılmasına neden olmazlar. Aynı zamanda yoğun koyu renkte dumana da neden olurlar. Bu duman tahmin edileceği gibi;

• İtfaiyecilerin kurtarma ve söndürme çalışmalarını çok zorlaştırır,
• İçerdiği toksik ve kanserojen maddeler insanlara zararlıdır,
• Çok miktarda HCl gazı içerdiği için söndürme çalışmaları sırasında kullanılan su ile karşılaştığında Hydrochloric asit'i oluşturur. 1 kg yumuşak PVC %35 klorin içerir, buda 360 gr HCl gazının ortaya çıkmasına neden olur. HCl'nin su ile karşılaşması durumunda yaklaşık 1 lt Hydrochloric asit meydana çıkmaktadır.

Hydrochloric asitin bina içindeki taşıyıcı malzemelere ne kadar zarar verdiğini herkes bilmektedir. Tüm metal malzemeler hızla korozyona uğrar ve bina taşıma elemanlarında ciddi hasarlar yaratır. Bu hasarların maliyeti binada direk olarak yangının neden olduğu hasarlardan daha fazladır. PVC ürünlerinin yanması neticesinde ortaya çıkan zararlı gazlar içinde bulunan kimyasal bileşimlerin listesi aşağıda belirtilmiştir. (Bk. Tablo 1)
tablo-1.png

Plastik Borularda Yangın Tehlikesi

Hemen hemen tüm modern binalarda plastik borular çeşitli gaz, sıvı ve katı maddeleri taşımak için kullanılmaktadır.(Bkz. Tablo 2)
tablo-2.png

Bu amaç için kullanılan tüm plastik malzemeler PVC, PE v.b. hepsi yukarıda da belirttiğimiz gibi kısa zamanda yanma özelliğine sahiptirler. Bu plastiklerden bazıları mesela PE gibi yangını üzerlerinde taşıma özelliğine de sahiptirler.
yd1.jpg

Yani bir PE boru yanmaya başladığında bir odadan diğer bir odaya veya kata veya zona yangını kolaylıkla üzerinde taşır.

Diğer plastiklerden mesela sert PVC yangını üzerinde taşımamakla birlikte kısa zamanda yumuşaması ve erimesi ile sıcaklığın yükselmesine ve doğal olarak yangının kısa zamanda binanın başka bölümlerine yayılmasına neden olmaktadır.
yd2.jpg

Ayrıca eriyen boru parçaları yer yer çatlayarak veya koparak yangının çıktığı mahalde biriken dumanı ve zehirli gazları bir baca gibi çalışarak binanın farklı bölgelerine de taşımaktadırlar. Bu durum tabii ki bina içinde bulunan insanlar için büyük bir tehlike oluşturmaktadır.

Diğer taraftan bir duvar geçişinde duvarın yangına direk maruz kalan kısmındaki plastik borunun erimesi ile duvarın diğer kısmında kalan plastik boru kendiliğinden koparak düşer. Böyle bir durumda yangın duvar içinde oluşan boşluktan kolaylıkla geçerek bir bölümden diğer bir bölüme taşınır.
yd3.jpg

Bu arada sıcaklıkla eriyerek yere düşen plastikler düştükleri yerdeki komşu yanıcı maddelere bulaşarak onları da tutuşturur ve yangının daha da büyümesine neden olurlar.

Elektrik Şaftlarında İzolasyon

İşte bu temel nedenler dolayısı ile elektrik şaftlarının ve yangın zonlarındaki geçişlerin bir disiplin altında belli yangın zonlamaları yapılarak bölümlendirilmesi gerekmektedir. Bu bölümlendirmelerde özel olarak imal edilerek yangına karşı dayanıklı olan, sıcaklık ve ateş ile karşılaştığında karşı direnç gösteren Yangın Geciktirici Sistemler kullanılmalıdır.

Yangın Geciktirici Sistemler konusunda şirketimizin temsilciliğini yaptığı Alman Henkel (COGNIS) Grubuna bağlı Grünau GmbH firmasının üretimi KBS Yangına Karşı Koruma Sistemleri hakkında aşağıda kısaca bilgi verilmektedir.

OBO YANGINA KARŞI KORUMA SİSTEMLERİ
Mortar (Harç Tipi)
yd5.jpg

Harç tipi mortar, kablo şaftlarında yangın ve duman geçişini engellemek için özel olarak imal edilmiştir.

Toz halinde 20 kg'lık torbalar içinde saklanan Mortar, kablo şaftına uygulanacağı zaman su ile belli oranda karıştırılarak harç haline getirilir. Harç haline getirilen Mortar kablo şaftına mala ile perdahlanır.

Mortar şaftlara perdahlanırken hacmini %3 oranında genişleterek kablolar arasındaki boşlukları doldurmaktadır. Bu genişleme esnasında hiçbir şekilde çatlama, kırılma veya büzüşme gibi fiziksel bozulmalara maruz kalmaz.

Mortar özel kimyasal karışımı sayesinde uygulandığı ortam sıcaklığına bağlı olarak hacmini genişleterek gaz ve duman geçişini engellediği gibi yaklaşık 600oC'de katılaşarak kabloları dahi koparır ve yangının kablo üzerinden yürümesine kesinlikle engel olur.

Mortar uygulamadaki kalınlığına göre 120 dakikaya kadar yangına karşı dayanabilir. Bu konuda Avrupa'da uluslararası test laboratuarlarından alınmış test raporlarına ve onaylarına sahiptir.

Hacmini genişletme özelliği olmayan ve kablo şaftlarındaki yangını test edebilen uluslararası laboratuarlardan alınmış test raporu olmayan malzemeler (perlit gibi) bu sınıfa girmezler.

Mortar hem düşey şaftlara hem de bel vermeyen özelliğinden dolayı yatay şaftlara da uygulanabilir.

Mortar kablo şaftlarına uygulandıktan sonra ihtiyaç durumunda ileride kendi üzerinden kablo değişimi veya yeni kablo çekilmesi kolaylıkla yapılabilir. Böyle bir ihtiyaç olması durumunda el veya matkap ile kolaylıkla içinde delik açmak mümkündür.
obotablo.png

OBO (Yastık Tipi)
yd6.jpg

Yastık tipi yangın durdurucu malzemeler kablo şaftlarında zaman zaman yeni kablo çekimi yapılan veya değiştirilen mahallerde (meselâ telefon santralleri, bilgi işlem merkezi, operasyon merkezleri gibi) özellikle temiz olması istenen ortamlarda kullanılmak için özel olarak imal edilmiştir.

Yastık tipi bu malzeme (Sealbag) sıkıca bir araya getirilmiş mineral elyaf lifleri, yanmaz malzemeler, suda erimeyen özel karışımlar ve çok özel yangını geciktiren katkı maddelerinin cam elyafı kumaş torba içine sıkıştırılmasından oluşmaktadır.

Sealbag özel kimyasal karışımı sayesinde uygulandığı ortam sıcaklığına bağlı olarak hacmini yaklaşık %45 oranında genişleterek gaz ve duman geçişini engellediği gibi yaklaşık 800ºC' de katılaşarak kabloları dahi koparır ve yangının kablo üzerinden yürümesine kesinlikle engel olur.

Sealbag su ve hava şartlarına karşı dirençlidir. Özelliğini tüm kötü hava ve çevre koşullarında kesinlikle kaybetmez.

Sealbag kansere neden olan asbestos veya diğer toxic maddeler içermemektedir.

Sealbag uygulandığı yerde, hiçbir şekilde zaman içinde büzüşerek hacminden bir şey kaybetmez. Endüstriyel ortamlardaki vibrasyonlardan etkilenmez. Bu konuda en az 7 yıl vibrasyon testine maruz kalmış resmi test raporlarına sahiptir.

Sealbag yüksek seviyede elektriksel dirence sahiptir. Islak olmamak kaydı ile akım geçirmez.

Sealbag kablo şaftlarına kolaylıkla yerleştirilir veya tekrar geri alınabilir, böylelikle yeni kablo çekilmesi kolaylıkla yapılabilir.

Sealbag çeşitli kalınlıklarda 4 saate kadar yangını geciktirebildiğini gösteren enternasyonel test raporlarına sahiptir. Sealbag'lerin hem yatay hem düşey kablo şaftlarına montajı mümkündür.

Sealbag'ler farklı boyutlar ve hacimlerdeki seçenekleri ile kablo şaftlarındaki küçük boşlukları dahi doldurmak mümkündür.

Sealbag'ler istenirse PVC veya çelik boruların oluşturacağı küçük mekanik şaftların yanı sıra havalandırma kanalları gibi geniş mekanik boşluklara veya şaftlara da uygulanabilir.

Onaylar : UL, FM, LPC, CSI, TNO, INIA, CSTB

LOI Değeri Nedir?
LOI' nin İngilizce dilinde açılımı "Limiting Oxygen Index"' tir.

1966 yazında Uzay Kapsülü içinde bulunan 3 ABD astronotu Satürn Roketinin test çalışmaları sırasında yanarak ölmüşlerdir. Uzay Kapsülü test sırasında hava yerine saf oksijen ile doldurulmuştur.Elektrikli bir alette aniden oluşan kıvılcım, kabloların izolasyonu için kullanılan plastiğin alev almasına ve çok hızlı bir şekilde yangının kapsül içine yayılmasına (flash fire) neden olmuş ve astronotlar kurtarılamadan yanarak ölmüşlerdir.

Bu olaydan sonra hem NASA hem de Avrupa Uzay Araştırma Labaratuvarı tüm uzay araçlarında izolasyon veya kılıf olarak kullanılan tüm malzemelerin LOI değerlerini ölçen testi (ASTM D2863) geliştirmiştir. (Bkz. Resim 4) Testin ana amacı ortamda beklenen oksijen konsantrasyonundan %10 daha fazla oksijen bulunan ortamda dahi yanması mümkün olmayan malzemeleri ayırt etmek ve bu malzemeleri gerekirse uzay kapsülü içinde kullanmaktır.

LOI test metodu malzemelerin alevlenebilirliği ve yanma karakteristiklerini görme açısından en iyi test metotlarından birisidir.

Birçok organik malzemenin LOI değeri 14 ile 30 arasında değişmektedir.

Kablolarda kullanılan plastik malzemelerin LOI değerleri 18 ile 35 arasında değişmektedir. Teflon' un LOI değeri 95'tir. Yüksek LOI değeri standart atmosfer ortamlarında o malzemenin daha zor yanma karakteristiğine sahip olduğunu göstermektedir.

Yangın izolasyonu için kullanılan kaplama tipi özel malzemelerin (KBS Coating) LOI değeri 100' dür. Bu değer en yüksek oksijen konsantrasyonlarında dahi bu malzemelerin yangına karşı dayanıklı kaldıklarını ve hiçbir şekilde bozulmadıklarını göstermektedir.

OBO Coating (Kaplama Tipi)
yd8.jpg

Kaplama tipi yangın durdurucu malzeme su bazlı bir kaplama olup, özellikle kablo ve kablo demetleri üzerinde ve kablo şaftlarında yangını durdurmak için özel olarak üretilmiştir.

Kaplama' nın (coating) kullanılmasının ana amacı dikey veya yatay kablo yollarında muhtemel bir yangın durumunda alevin kablo üzerinden yayılmasını önlemektir. Coating ayrıca yangın ve sıcaklıktan dolayı kablo üzerinde oluşabilecek kısa devreyi de geciktirmektedir.

Coating hem fırça hem de sprey boya tabancası ile kullanılabilir.

Coating ayrıca Panel tipi kaplamalar ile birlikte kullanılabilir. Mineral yün panel üzerine uygulanan "coating " ile kablo şaftlarında yangın geçişini engellemek mümkündür.


Coating uygulandığı elektrik kablolarında kablonun akım taşıma kapasitesine (ampacity) hiçbir etki yapmaz.

Coating'in insan vücuduna ve derisine hiçbir yan etkisi yoktur. Asbestos, fosfat gibi zararlı maddeler içermez.

Coating elektrik kablolarını sadece yangına karşı korumakla kalmayıp, aynı zamanda kötü hava şartlarına ve çevredeki korozyona karşı da direncini arttırır.
obo-tablo-1.png

Aşağıdaki Tablo 3 de görüleceği gibi Naylon' un LOI değeri 20, Teflon' un ki 95 ve KBS Coating' i 100' dür.
yd9.jpg

Plastik Borularda Yangın İzolasyonu; Plastik Boru Kelepçeleri (Pipe Seal) :

Yukarıda izah edildiği gibi bina içinde kullanılan plastik borular yangını odadan odaya veya bir yangın zonundan diğerine taşımaktadırlar. Plastik borular üzerinde yangının yayılmasını engelleyen bir diğer önemli uygulamada KBS Pipe Seal' lerdir
Plastik Boru Kelepçeleri tüm yatay ve dikey plastik boru geçişlerinde duvar veya tavana monte edilerek yangının bina içinde genişlemesini engeller.

Plastik Boru Kelepçesi resimde de görüldüğü gibi alev ile karşılaştığında sıcaklığın etkisi ile iç çeperinde bulunan intumescant malzemenin genişleyerek boru geçişini bloke etmesi şeklinde çalışır. Böylelikle yangın sırasında ortaya çıkan üç tehlike ; sıcaklık, duman ve zehirli gazların duvarın diğer tarafına geçmesi engellenmektedir.

Plastik Boru Kelepçeleri çapları 32 mm' den 500 mm' ye kadar olan borularda başarı ile uygulanabilmektedir.

Yukarıda kısaca teknik özellikleri belirtilen KBS ürünleri özellikle Güç Santralleri, Demir ve Çelik Fabrikaları, Kimya ve Petrokimya Fabrikaları, Otomotiv Endüstrisi, Çimento Fabrikaları, Yiyecek Endüstrisi, Kağıt Fabrikaları ve Tekstil Endüstrisi ile Çarşı, Alışveriş Merkezleri, Hotel ve İş Merkezlerindeki Elektrik ve Mekanik Şaftlarda uygulanmaktadır.

Binalarımızda ve işletmelerimizde yangına karşı önlem alırken hiçbir zaman unutmamamız gereken en önemli şey, küçük bir yangının kısa bir sürede insan hayatı ve binanın içindeki maddi ve manevi değerlere karşı felakete neden olmasıdır.

Alıntı Yapılan Kaynak Hess Elektrik
 
Otomatik sigorta bulunduğu devreyi yüksek akım ve kısa devre akımlarından koruyan bir anahtarlama elamanıdır.
Topraklama ölçümü ister endüstriyel bir tesis ister bir ofis binası olsun her işletme için kritik bir öneme sahiptir.
vallaha aklına saglık haylı aydınlattın bızı ya t ş k
 

Forum istatistikleri

Konular
127,956
Mesajlar
913,899
Kullanıcılar
449,606
Son üye
rasit.

Yeni konular

Geri
Üst