CLASS-A yükselteçlerde bazı özelliklerin sağlanması gerekmektedir.
1) MATCHING.
Komplemetary çalışan tüm transistörlerin birbirleri ile tam match edilmesi (Birebir aynı özelliklerde) gerekmektedir.
Örneğin 30W CLASS-A çıkış katında 2SA5200 ve 2SC1943 transistörleri kullanılıyorsa, bi iki transistörün...
Hfe akım kazancı birbirlerinin aynısı olmalıdır.
Vbe gerilimleri yüzde 1 oranında aynı olmalıdır.
Yani bir transistörün iletim gerilimi 0.699V ise diğeri 0.700 veya 0.698 olması kabul edilebilir..
%2 veya %5 e kadar olan toleransların sağlanabilmesi devre tasarımı ile mümkün olabiliyorsa bu durumda ÖLÇÜ ve AYAR disiplini gerekmektedir.
NEDEN PAHALI?
Birbiri ile eşlenik transistörler özel cihazlarla test edilmekte olup, çok pahalıya satılmaktadır.
Örnek ürün.
https://www.ebay.com/p/555171288
Bu ürün iki adet eşlenik JFET transistör ikilisidir. Hemen hemen her türlü amplifikatörlerde Low-Noise input state için gerekli bir üründür.
Keza sadece giriş devresinin eşlenik olması değil, devre tasarımına göre çıkış transistörlerine kadar komplementary çalışan tüm transistörlerin eşlenik olması son derece önemlidir.
Kendimiz eşleştirsek?
Ben yıllar önce CLASS-A test amplisi için 2SC5200 ve komplementary karşılığını eşleştirmeye çalışmıştım. O yıllarda piyasadaki bu transistörler orijinal ve daha kaliteli olarak bulunabilmekte idi. Ancak almış olduğum 20 şer adet transistörden sadece 4 tanesini eşleştirebilmeştim.
Yani bu şekilde eşleştirmede temel masraf 10 katına yakın olmaktadır.
Military (askeri) standart ürünler kullanılamaz mı?
Elbette kullanılabilir. Tabii ki bu sınıf ürünler de en azından 5-10 katı pahalı olacaktır. Üstelik talep edilen ürünler yani 2SC5200 tipi transistörlerin askeri kalitede üretilip üretilmediği şüphelidir
Tasarım esnekliği kazandırarak devreyi kendimiz ölçelim.
Sadece bir osiloskop kullanımı yeterli olmadığı gibi, son derece pahalı ekipmanlar da gerekmektedir. Örneğin bir AUDIO ANALIZER ve hassas ölçüm yapabilen AVO metreler.
Piyasadaki ürünlerin fiyatları bir kıstas olamaz.
Tek kıstas o amplinin AUDIO ANALIZER altındaki ölçüm ve test sonuçları olmalıdır.
ANCAK ÖNEMLİ:
Bir CLASS-A amplinin teorik IMD (Inter Modülasyon Distortion) seviyesi yübinlerde olması gerekirken, GROUNDING hatalarından dolayı gürültü seviyesinin -60db olması demek o amplinin toplam harmonik distorsiyonunun en iyi koşullarda %0.1 olabileceği bilinmelidir.
Yani iyi bir grounding ve tasarım yapılmazsa CLASS-A nın en büyük silahı olan IMD olgusunun burada hiçbir anlamı olmadığının bilinmesi gerekmektedir.
%0.01 distorsiyon seviyesi için gürültü faktörünün 10.000 de bir olduğu kabaca ele alınabilirse bu bozulma seviyesi için toplam NOISE LEVEL'in 100uV olması gerekmektedir ki, 5cm lik bir tel üzerinde indüklenen gerilimin 1-10mV civarı olduğu düşünülürse yapılacak dizayndaki hassasiyetin boyutları hayal edilebilir.
Dileyen 5cm lik bir teli osiloskopa bağlayarak tel üzerindeki gürültü faktörünü ölçebilir.
ÜSTÜNE ÜSTLÜK:
Günümüzdeki birkaç bin dolar gibi ücretlerle satılan hoparlörlerin bile genel distorsiyon seviyelerinin %1-2 lerde olduğu düşünülürse uçuk seviyede hoparlör kullanılmıyacaksa CLASS-A sistemlerden bahsetmeye gerek yoktur.
Ancak şöyle bir olay var...
İyi kalite yapılmış çoğu tasarımlar AB sınıfı olarak tasarlanmışlardır.
Bu amplifikatörler takribi 1W a kadar CLASS-A 1W tan büyük güçler için B sınıfı çalışmaktadırlar.
Düşük veya orta kalite hoparlörler düşük güçlerde az distorsiyon özellikli olduğuna göre temel dinleme referansı olan 1W güçte ideal distorsiyon ile dinleme yapılabilecektir.
Herhalde bir ampliyi sonuna kadar açıp herdaim dinlemiyorsunuzdur.
Kefil olabileceğim uygun fiyatlı bir ürün.
https://www.rumoh.eu/speakers/fullrange/fullrange-8-inch/1531/fostex-f200a
650EURO'luk bu ürün 1W ortalama güçte lineer salınım yapabilmektedir.
Yani 2 mm lik salınım durumunda lineer olduğu garanti edilmektedir.
BU CİHETLE ve CİHAT ile yola çıkarsak
30W CLASS-A yapıp dinleyeceğim diye kendimizi paralamamızın hiçbir anlamı yoktur.
Ancak paramız çoksa ve tekniğin asaleti uğruna bunu onur ve gurur meselesi yapmak istiyorsak CLASS-A ile uğraşabilirsiniz.