Ürün Adı : Amonyak
Kimyasal Adı : Susuz Amonyak, NH3 (Anhydrous Ammonia)
Kullanım Alanı : Amonyak, çoğunlukla nitrik asit ve amonyum tuzları imalatı ile üre, boya,
ilaç ve plastik gibi organik madde imalatlarında kullanılmaktadır. Renksiz ve kendine özgü
keskin kokusu olan bir gaz olan amonyak endüstride en çok azotlu gübre ve nitrik asit
üretiminde başlangıç maddesi olarak ve laboratuvarlarda birçok kimyasal maddenin elde
edilmesinde zayıf baz olarak kullanılır. Ayrıca, amonyaktan, normal sıcaklıkta basınç
uygulandığında kolaylıkla sıvılaşan bir gaz olması ve oluşan bu sıvının buharlaşma ısısının
yüksekliği (327 kcal/g ) nedeniyle soğutucu gaz olarak da yararlanılmaktadır
2 BİLEŞİM, BİLEŞENLER İLE İLGİLİ BİLGİ
11.07.1993 Tarih 21634 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Tehlikeli Kimyasallar
Yönetmeliği'ne göre tehlikeli madde olarak sınıflandırılmıştır.
(2) PEL – OSHA: A.B.D İş Güvenliği İşçi Sağlığı İşçi Sağlığı İdaresi’ nce İzin Verilen Maruz
Kalınma Sınırı
(3) TLV – ACGIH: Amerika Devlet Sanayi Hijyeni Görevlileri Birliği, Eşik Sınır Değeri
(4) TWA: 8 saatlik işgünü boyunca maruz kalınabilecek ortalama miktar
Text Box: AMONYAK
(susuz)
(5) LD: Farelerde öldürücü miktar, LC: Farelerde öldürücü konsantrasyon
3 TEHLİKELERİN TANIMLANMASI
Renksiz, keskin nahoş kokulu ve aşındırıcı bir gazdır. Gözler ve deri de dahil maruz kalan
dokuda, aşırı tahriş ve yanıklara neden olur. Gazın solunması akciğerlerde hasar, şişme, su
toplaması (ödem) ve kimyasal pneumonitise yapar. Düşük sıcaklıklarda alevlenme özelliği
vardır. Basınçlı gazdır. 50°C’ın altında kullanılmalı ve muhafaza edilmelidir.
Göze etkileri
Düşük yoğunluktaki ürün konjonktivite neden olur. Daha yüksek yoğunlukta ürün ile temas,
şişme, ağrılı yanıklar, lezyonlar ve olası görme kaybına neden olur.
Deriye etkileri
Düşük yoğunluktaki ürün dermatite (deri yangısı) neden olur. Daha yüksek yoğunluktaki ürün
ile temas, kostik yanığına benzer yanıklara ve inflamasyona neden olur. Zehirleyici seviyede
maruz kalma erken nekroz ve ciltte yara meydana gelmesiyle sonuçlanacak deri lezyonlarına
yol açar.
Yutma etkileri
Potansiyel maruz kalma yolu olarak değerlendirilmemiştir.
Solunuma etkileri
Üst solunum yolu sisteminde ve tüm mukoza tipi hücrelerde aşındırıcı ve tahriş edici etkisi
vardır. Solunan gazın yoğunluğuna bağlı olarak, yanma duygusu, öksürük, hırlama, nefes
darlığı, baş ağrısı, mide bulantısı ve sonunda yere yığılma ve ölüme neden olur.
Çok fazla miktarda solunduğundan, üst hava yolunda (larinks ve bronşlar) kostik yanığına
benzer yanık ve ödem ile kimyasal pneumonitise neden olur. Eğer akciğerlerin derinlerine
inerse, akciğer ödemi ile sonuçlanır. Akciğer ödemi ve kimyasal pneumonitis ölümle
sonuçlanma olasılığı mevcuttur.
Gaza maruz kalındığında ağırlaşan tıbbi durumlar
Daha önce varolan göz, cilt ve solunum sistemi hastalıkları daha da ağırlaşır.
4 İLK YARDIM UYGULAMALARI
Gözler
Amonyak etkilenmiş gözü en az 15dk bol temiz su ile yıkayınız. Göz kapaklarını kaldırarak
gözlerin bol suyla yıkandığından emin olun. Amonyağa maruz kalma olasılığı olan kişiler
kontak lens kullanmamalıdırlar. Gözleri etkilenen kişiler derhal tıbbi müdahale yapılmasının
sağlanması gerekir.
Deri
Kirlenmiş elbiseleri çıkarın ve etkilenen bölgeleri bol miktarda ılık su ile yıkayın. Eğer tahriş
devam ediyor ve deride hasar oluşmuş ise, derhal tıbbi müdahale yapılmasını sağlayın.
Yutma
Potansiyel maruz kalma yolu olarak değerlendirilmemiştir.
Solunum
Aşırı maruz kaınan tüm vakalarda derhal tıbbi müdahale zorunludur. Kurtarma personelinde
solunum cihazı bulunmalıdır. Bilinci yerinde olan etkilenmiş kişilere yardım edilerek gazla
kirlenmemiş bir alana götürülmeli ve temiz hava soluması sağlanmalıdır. Solunum problemi
varsa oksijen verilmelidir. Gazla kirlenmiş alandan çabuk uzaklaşmak çok önemlidir ve eğer
nefes alma durursa suni solunum ve oksijen takviyesi uygulanmalıdır. Hastanın sıcak ve sakin
kalması sağlanmalıdır. Tükürüğün veya kusmuğun solunum yolunu tıkamamasına dikkat
edilmelidir.
5 YANGIN İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Yangın ve patlama tehlikesi
Amonyağın asgari tutuşma enerjisi çok yüksektir. Hidrokarbonların tutuşması için gerekli
enerjiden 500 kere daha fazladır ve hidrojeninkinden 1000 ile 10000 kez daha yüksektir.
Ancak, havada düşük konsantrasyonlardaki gaz tutuşur. Kapalı ortamda gaz yayılması
patlama tehlikesi oluşturur. Yangın ortamında tüpler, sıcaktan ötürü artan basınca
dayanama***** şiddetle patlayabilir.
Söndürme aracı
Su sisi. Çevrede bulunan maddelere uygun yangın söndürücüler kullanlmalıdır. Su ve
amonyak bileşimi kuvvetli baz oluşturur, çevre uyumuna dikkat etmek gereklidir.
Yangın ile mücadele talimatı
Mümkünse, gaz akışını durdurulmalıdır. Acil duruma müdahale edecek görevliler artı basınçlı
solunum cihazı takmalı ve bütil kauçuğundan yapılmış koruyucu elbise ile bot giymelidirler.
Amonyak suda çözündüğü için, su en iyi söndürücüdür. Su yangını söndürürken aynı zamanda
yayılan amonyak gazınıda emer. Çevredeki tüpler su tutularak soğutulmalıdır. Akan su
aşındırıcı olduğundan,su giderlerine ve atık-su borularına girmesi önlenmelidir. Yangına maruz
kalan tüpler alevler söndürüldükten sonra da bir süre daha soğutulmaya devam edilmelidir.
6 KAZA SONUCU GAZ YAYILMASINA KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
Etkilenen alandan tüm personeli tahliye edin. Yetkili olmayan ve korunmasız kişilerin alana
girmesine izin verilmemelidir. Cildin ve gözün korunması için uygun koruyucu donanım
kullanılmalıdır. Ateşleme kaynakları söndürülmelidir. Kaçak, gaz kullanıcısının donanımında ise,
onarıma başlamadan önce inert gaz ile borular süpürülmelidir. Tüpte veya tüp vanasında ise,
1. Bölümde belirtilen BOS tesisi aranmalıdır. Kapalı alan havalandırılmalıdır, vantilatör gibi
elektrikli cihazlar kullnılacak ise patlama korumalı (ex-proof) olmalıdır.
7 KULLANMA VE DEPOLAMA
Amonyak sistemi ile ilişkili olan tüm hatlar ve donanım topraklanmalıdır. Elektrik donanımı
kıvılcım çıkartmaz veya patlama korumalı (ex-proof) olmalıdır.
Gaz halinde veya sıvı susuz amonyak belirli metalleri çevre sıcaklığında aşındırır. Oksijenin
varlığı alaşımsız ve yarı alaşımlı çeliklerin aşınmasını arttırır. Suyun katılması bu artışı önler.
Susuz amonyak sistemleri titizlikle kuru muhafaza edilmelidir. Sadece iyice havalandırılan
yerlerde kullanılmalı ve kullanım dışındayken, tüplerin kapakları takılı kalmalıdır. Tüpler
sürüklenmemeli, kaydırılmamalı veya yuvarlanmamalıdır. Tüplerin taşınmalarında tüp arabaları
kullanılmalıdır. Tüpler, tüp dolum basıncından daha düşük basınç düşürücü regülatör
kullanılmalıdır. Hiçbir yöntemle, ürünün tüpten çıkışını hızlandırmak için tüp ısıtılmamalıdır.
Kullanım noktasından tüpe gazın geri kaçması tehlikesine karşı kullanım hattında geri
dönmesiz vana kullanılmalıdır.
Tüpleri fiziksel hasardan korunmalıdır. Serin, kuru, iyice havalandırılan, yerlerde
bulundurulmalı ve yoğun trafik olan yerlerin ve acil çıkışların uzağında tutulmalıdır. Tüpler
ahşap gibi yanıcı yapılarda bulundurulmamalıdır. Tüplerin depolandığı yerde sıcaklığın 50°C’yi
aşmaması gerekmektedir. Tüpler, düşme veya devrilmelerini önlemek için dik olarak ve
sağlam şekilde depolanmalıdır. “İlk giren – ilk çıkar” sistemi kullanılarak dolu tüplerin uzun
zaman depoda kalmaları önlenmelidir. “SİGARA İÇİLMEZ” veya “AÇIKTA ATEŞ YAKILMAZ”
uyarılarını depolama alanında veya kullanım alanında asılı bulundurulmalıdır. Depolama
alanında veya kullanım alanında tutuşturma kaynağı bulunmamalıdır.
Hiçbir zaman basınçlı gaz tüpü veya kriyojenik gaz tüpü (LC) kapalı bir alanda örneğin
otomobil bagajında, minibüs içinde veya station vagon aracın içinde taşınmamalıdır. Bir sızıntı
yangın, patlama, boğulma veya zehirlenmeye maruz kalma ile sonuçlanabilir.
8 MARUZ KALMA KONTROLLERİ, KİŞİSEL KORUNMA
Çalışma sırasında maruz kalma kontrolleri
Havadaki gaz konsantrasyonunun geçerli maruz kalma sınırlarının üzerine çıkmasını önlemek
için ortamın havalandırılması gereklidir. Düşük miktarda gaz kaçağı olasılıklarına karşı
laboratuvar türü bir davlumbaz yeterli olacaktır.
Gözlerin/yüzün korunması
Gaz geçirmez kimyasal gözlüğü veya uygun filtre elemanı olan tam yüz maskesi takılmalıdır.
Derinin korunması
Maruz kalmayı önlemek için koruyucu eldiven, çizme veya bütil kauçuk mamül, vücudu
tamamen örten koruyucu giysi kullanılmalıdır.
Solunum Korunması
Tam yüz maskeli artı basınçlı solunum havası hattı kullanılmalıdır.
Diğer/genel korunma
İşe uygun emniyet ayakkabıları, emniyet duşu, göz yıkama “şişesi” ve diğer koruma araçları.
9 FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLER
10 KARARLILIK VE REAKTİVİTE
Kararlılık: Kararlı.
Kaçınılması gerekn koşullar (Kararlılık açısından): Sudan kaçının
Uyuşmayan malzemeler: Asitler ve oksitleyici malzemelerle (flor, klor vb.) reaksiyona girer.
Bakır, çinko, kalay, pirinç ve birçok metal yüzeyde aşındırıcıdır. Hipoklorit veya diğer halojen
kaynaklarla tepkimeye girerek basınca ve sıcaklığa hassas patlayıcı bileşikler oluşturur.
Patlayıcı karışım oluşturacağından gümüş ve civa ile temas etmemesi gerekir.
Tehlikeli ayrışma ürünleri: Yüksek sıcaklıklarda 840°C, hidrojen
Kaçınılması gereken koşullar: Yok
Tehlikeli polimerleşme: Oluşmaz
11 TOKSİKOLOJİK BİLGİ
Solunum: Amonyak akciğerlerde ve solunum borusunda şiddetli tahrişe ve tahribata yol açar.
Amonyakta akut LC50 değeri (1saat, farelerde) 7338 ppm’dir. Yüksek miktarda maruz
kalındığında ani ve/veya uzun erimli solunum problemleri meydana gelir. Belirtiler maruz
kalındıktan sonra gecikmeli olarak görülebilir.
Deri ve göz: Deriyle temas yanıklara ve su toplamasına, gözle temas hasara veya kısmi ya
da tam körlüğe neden olabilir.
Mutajen: Bakteri ve memelilerde yapılan deneylerde genetik mutasyonlar gözlenmiştir.
12 ÇEVRE BİLGİSİ
Sudaki organizmalar için çok toksiktir.
13 BERTARAF BİLGİLERİ
Tüpte kalan gaz veya kullanılmayan gaz havaya atılmamalıdır. Tüp (veya gazın içinde
bulunduğu başka cins bir kabı) uygun tehlike ikaz etiketi üzerinde olarak, vana muhafazası
veya tüp kapağı takılı olarak, varsa vana tapası takılı olarak, BOS’a veya BOS Yetkili Satıcısı’na
iade edilmelidir. Kullanılmayan gaz uygun şekilde bertaraf edilecektir.
14 ULAŞIM BİLGİLERİ
Parametre
15 MEVZUAT BİLGİLERİ
Sembol: T, N
Mevzuat risk ibareleri:
R 10 Alevlenebilir.
R 23 Solunması halinde toksiktir.
R 34 Yanıklara neden olur.
R 50 Sudaki organizmalar için çok toksiktir.
Mevzuat güvenlik tavsiyeleri:
S 7/9 Kabı iyice kapalı halde ve iyi havalandırılan bir ortamda muhafaza edin.
S 16 Tutuşturucu kaynaklardan uzak tutunuz, sigara içilmez
S 18 Kap dikkatlice taşınmalı ve açılmalıdır.
S 26 Göz ile temasında derhal bol su ile yıkayın ve doktora başvurun.
S 33 Statik elektrik boşalımlarına karşı önlem alın.
S 36/37/39 Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük / maske
kullanın.
S 45 Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun.
S 61 Çevreye kontrolsüz verilmesinden kaçının. Özel kullanım talimatına / Güvenlik Bilgi
Formuna bakın.
