erhanvarol
Üye
- Katılım
- 13 Kas 2007
- Mesajlar
- 107
- Puanları
- 1
VARİSTÖRLER
Varistörler sisteme paralel bağlanan ve ucları arasındaki potansiyel farka göre direnci değişen devre elemanlarıdır. Genellikle elektronik devre tasarımlarında ve Parafudr gibi aşırı gerilim koruyucularda sıkça kullanılır.
Varistörler belirli bir gerilim seviyesine uygun şekilde tasarlanırlar.. ve bu gerilim seviyesi altında çok yüksek direnç (~10 GOhhm) değerlerine sahip olduklarından açık devre gibi davranırlar. Fakat Varistörün eşik gerilimi aşılmaya başladığında ise direnç değeri çok hızlı bir tepkime süresiyle (~10 nano saniye) beraber düşüşe geçer. Aşırı gerilim değerine göre bu direnç değeri sıfır ohma kadar yaklaşır. Bu direnç düşüşünden dolayı korunan sisteme paralel olan varistör hattı üzerinde çok ciddi deşarj akımları oluşabilir. Varistör üzerindeki anlık aşırı gerilim dalgalanmalarında yüksek tepki süresi sayesinde ani deşarjlar sağlayarak sistemi besleyen hat üzerinden yüksek akımlar akmasını önler.
Varistörlü sistemler hakkında en büyük yanıltıcı bilgi ise kırpma etkisi yaptığının düşünülmesidir. Varistörler Metal Oksit yapılarından dolayı bir miktar enerjiyi absorbe etme kabiliyetindedirler.. ama bu enerji yüksek deşarj akımları sayesinde oluşan ısı neticesinde meydana gelen enerjinin absorbe edilmesidir.
Varistörlerin kırpma değil sönümleme yapması olasıdır. Çünkü ikinci şekilde de görüldüğü gibi R1 Hat Direnci ve Varistör aslında bir gerilim bölücü gibi bağlıdırlar.. Varistörün Eşik Gerilim seviyesi altında çok yüksek direncinden dolayı Giriş Gerilimi Korunan sistem tarafında okunabilmektedir. Fakat eşik gerilimi şebekede anlık dalgalanma diyebileceğimiz bir düzeyde aşıldığında R1 hat direnci üzerinde düşen gerilim miktarı artacak ve şebekeden çekilen toplam akım miktarı artmış olacaktır. Varistör eşik gerilimi aşıldığında ani direnç düşümü nedeniyle bu yüksek akımın kendi üzerinden deşarjını sağlayacak ve Korunan sistemin empedansı daha yüksek olacağından paralel bağlı olduğu varistörden daha az akım çekerek korunmuş olacaktır.. Yani eşik değer aşıldıkça gerilim bölücü sistem devreye girmiş olacaktır... şayet bu aşırı gerilim süresi sürekli bir hal alırsa o zaman bu akım artışı Şebeke girişinde doğru seçilmiş bir akım sigortası sayesinde enerji kestirilerek korunma sağlanmış olacaktır.
Varistörlerin kırpma yapamamasının en basit göstergesi varistörün enerji absorbe etme kapasitesinin altında bir varyak sistemi kullanılarak varistöre paralel bağlı bir yükün beslenmesidir... Mesela 50 Watt 220Volt 500Volta kadar yükseltebilen bir varyak trafo ile 275 volt eşik değerli Metal oksit disk bir varistörle bu gözlemlenebilir. Bu sırada varyak gerilimi arttırıldıkça varistör hattı ve ona paralel yük hattı üzerindeki akım değişikleride gözlemlenmelidir ki durum tam olarak izah edilebilsin. Yük üzerindeki akım artışı yavaş fakat varistör üzerinde ciddi bir ivme görülecektir... Varistör uçları arasındaki gerilim kırpılacak diye bekleyenler için bu sanırım bir ispat olacaktır... Paralel tüm uçlar arasında potansiyel fark eşittir! (Ohm Kanunu) !
Bugün varistörün gerilimle değişen bu direnç yapısı sayesinde İç Aşırı Gerilim dediğimiz sistem içindeki anahtarlama manevraları, kapasitif ve indüktif sistemlerin devreye giriş çıkışındaki peak oluşumları gibi durumlarda elektronik sistemleri için aşırı gerilim tedbiri alabilirsiniz.
Yıldırım düşmesi gibi Dış Aşırı Gerilimlerde Varistörlü sistemler yeterli koruma sağlamayabilir... Yıldırım düşmesi gibi durumlarda Spark Gap (kıvılcım aralığı) , Gaz Deşarj Tüpü (GDT) , ark boynuzu veya tristörlü anahtarlamalı koruma sistemleri kullanılır... Bu seviyede koruma Tip 1 veya Sınıf 1 olarak adlandırılır.
Varistörler piyasada 1 lira civarında bir fiyata sahip... Eviniz için bir aşırı gerrilim koruyucuya ekstra para harcamak istemiyorsanız Piyasadan en az 20mm çapında bir disk varistör alarak Faz Nötr arasında paralel bağlayarak gerilim dalgalanmalarına ve peaklere karşı bir koruma sağlayabilirsiniz! Varistörün Disk çapı arttıkça varistörün enerji kapasitesi ve akım dayanım sınırı artmaktadır.
D tipi parafudrlarda kullanılan varistörler 14mm disktir... Piyasada bildiğiniz priz tipi gerilim ve akım koruyucular bu sınıfa dahildir... ve fiyatları 20tl ile 100 tl arasındadır... ve unutulmamalıdır ki korumanın %100 de %100 olması mümkün değildir...
Parafudr için tavsiye edebileceğim markalar Phoenix Contact , Obo-Betterman, Leutron vb... uluslar arası standartlara sahip ürünler olabilir...
Bir sonraki başlık Gaz Deşarj Tüpleri olacaktır...
(Lütfen kimse farklı ürün ya da tartışmalarla konuyu dağıtmasın. sadece bilgi paylaşımına açık bir başlık olsun. Sizlerden ricam bu konuda yeni teknolojileri paylaşmanızdır.)
Varistörler sisteme paralel bağlanan ve ucları arasındaki potansiyel farka göre direnci değişen devre elemanlarıdır. Genellikle elektronik devre tasarımlarında ve Parafudr gibi aşırı gerilim koruyucularda sıkça kullanılır.
Varistörler belirli bir gerilim seviyesine uygun şekilde tasarlanırlar.. ve bu gerilim seviyesi altında çok yüksek direnç (~10 GOhhm) değerlerine sahip olduklarından açık devre gibi davranırlar. Fakat Varistörün eşik gerilimi aşılmaya başladığında ise direnç değeri çok hızlı bir tepkime süresiyle (~10 nano saniye) beraber düşüşe geçer. Aşırı gerilim değerine göre bu direnç değeri sıfır ohma kadar yaklaşır. Bu direnç düşüşünden dolayı korunan sisteme paralel olan varistör hattı üzerinde çok ciddi deşarj akımları oluşabilir. Varistör üzerindeki anlık aşırı gerilim dalgalanmalarında yüksek tepki süresi sayesinde ani deşarjlar sağlayarak sistemi besleyen hat üzerinden yüksek akımlar akmasını önler.
Varistörlü sistemler hakkında en büyük yanıltıcı bilgi ise kırpma etkisi yaptığının düşünülmesidir. Varistörler Metal Oksit yapılarından dolayı bir miktar enerjiyi absorbe etme kabiliyetindedirler.. ama bu enerji yüksek deşarj akımları sayesinde oluşan ısı neticesinde meydana gelen enerjinin absorbe edilmesidir.
Varistörlerin kırpma değil sönümleme yapması olasıdır. Çünkü ikinci şekilde de görüldüğü gibi R1 Hat Direnci ve Varistör aslında bir gerilim bölücü gibi bağlıdırlar.. Varistörün Eşik Gerilim seviyesi altında çok yüksek direncinden dolayı Giriş Gerilimi Korunan sistem tarafında okunabilmektedir. Fakat eşik gerilimi şebekede anlık dalgalanma diyebileceğimiz bir düzeyde aşıldığında R1 hat direnci üzerinde düşen gerilim miktarı artacak ve şebekeden çekilen toplam akım miktarı artmış olacaktır. Varistör eşik gerilimi aşıldığında ani direnç düşümü nedeniyle bu yüksek akımın kendi üzerinden deşarjını sağlayacak ve Korunan sistemin empedansı daha yüksek olacağından paralel bağlı olduğu varistörden daha az akım çekerek korunmuş olacaktır.. Yani eşik değer aşıldıkça gerilim bölücü sistem devreye girmiş olacaktır... şayet bu aşırı gerilim süresi sürekli bir hal alırsa o zaman bu akım artışı Şebeke girişinde doğru seçilmiş bir akım sigortası sayesinde enerji kestirilerek korunma sağlanmış olacaktır.
Varistörlerin kırpma yapamamasının en basit göstergesi varistörün enerji absorbe etme kapasitesinin altında bir varyak sistemi kullanılarak varistöre paralel bağlı bir yükün beslenmesidir... Mesela 50 Watt 220Volt 500Volta kadar yükseltebilen bir varyak trafo ile 275 volt eşik değerli Metal oksit disk bir varistörle bu gözlemlenebilir. Bu sırada varyak gerilimi arttırıldıkça varistör hattı ve ona paralel yük hattı üzerindeki akım değişikleride gözlemlenmelidir ki durum tam olarak izah edilebilsin. Yük üzerindeki akım artışı yavaş fakat varistör üzerinde ciddi bir ivme görülecektir... Varistör uçları arasındaki gerilim kırpılacak diye bekleyenler için bu sanırım bir ispat olacaktır... Paralel tüm uçlar arasında potansiyel fark eşittir! (Ohm Kanunu) !
Bugün varistörün gerilimle değişen bu direnç yapısı sayesinde İç Aşırı Gerilim dediğimiz sistem içindeki anahtarlama manevraları, kapasitif ve indüktif sistemlerin devreye giriş çıkışındaki peak oluşumları gibi durumlarda elektronik sistemleri için aşırı gerilim tedbiri alabilirsiniz.
Yıldırım düşmesi gibi Dış Aşırı Gerilimlerde Varistörlü sistemler yeterli koruma sağlamayabilir... Yıldırım düşmesi gibi durumlarda Spark Gap (kıvılcım aralığı) , Gaz Deşarj Tüpü (GDT) , ark boynuzu veya tristörlü anahtarlamalı koruma sistemleri kullanılır... Bu seviyede koruma Tip 1 veya Sınıf 1 olarak adlandırılır.
Varistörler piyasada 1 lira civarında bir fiyata sahip... Eviniz için bir aşırı gerrilim koruyucuya ekstra para harcamak istemiyorsanız Piyasadan en az 20mm çapında bir disk varistör alarak Faz Nötr arasında paralel bağlayarak gerilim dalgalanmalarına ve peaklere karşı bir koruma sağlayabilirsiniz! Varistörün Disk çapı arttıkça varistörün enerji kapasitesi ve akım dayanım sınırı artmaktadır.
D tipi parafudrlarda kullanılan varistörler 14mm disktir... Piyasada bildiğiniz priz tipi gerilim ve akım koruyucular bu sınıfa dahildir... ve fiyatları 20tl ile 100 tl arasındadır... ve unutulmamalıdır ki korumanın %100 de %100 olması mümkün değildir...
Parafudr için tavsiye edebileceğim markalar Phoenix Contact , Obo-Betterman, Leutron vb... uluslar arası standartlara sahip ürünler olabilir...
Bir sonraki başlık Gaz Deşarj Tüpleri olacaktır...
(Lütfen kimse farklı ürün ya da tartışmalarla konuyu dağıtmasın. sadece bilgi paylaşımına açık bir başlık olsun. Sizlerden ricam bu konuda yeni teknolojileri paylaşmanızdır.)
